de4488e476b3bc9a561ec98008080119.jpg

Liza në botën e çudirave
KAPITULLI 1: STROFKA E LEPURIT

Liza ndjehej me të vërtetë e mërzitur duke qëndruar ulur kot së koti, pa ditur se çfarë të bënte, në bregun e lumit. Një ose dy herë ishte përpjekur t’i hidhte fshehurazi një sy librit që po lexonte e motra, por libri nuk kishte as ilustrime e as dialogje dhe asaj nuk iu duk me interes. 

“Çfarë mund të pëlqesh në një libër pa ilustrime dhe pa dialogje?” mendonte Liza. Ajo nuk donte ta vriste mendjen shumë, se bënte  vapë e madhe dhe ndjehej si e përgjumur dhe mendimet i budallallepsesishin. Nuk kishte vendosur ende nëse duhej apo jo të ngrihej dhe të mblidhte lule margarita për të thurur një kurorë; kur befas i kaloi përpara një Lepur i Bardhë me sy të skuqur. Kjo gjë nuk iu duk aq e veçantë Lizës. Nuk iu duk bile as SHUMË e çuditshme që lepuri po fliste me vete:

“I shkreti unë, i shkreti unë! Do të arrij shumë vonë!” 

Por, vetëm pak më vonë, kur po e kujtonte edhe një herë, Liza në një çast mendoi se duhej të ishte mrekulluar e aty për aty ndryshoi mendje dhe iu duk një gjë krejt e natyrshme. Por, kur Lepuri NXORRI NJË ORË XHEPI NGA JELEKU dhe, pasi i hodhi një sy, nxitoi akoma më shumë, Liza kërceu në këmbë nga habia sepse kurrë nuk kishte parë një lepur me jelek dhe  për më tepër një lepur që të mbante një orë në xhepin e këtij jeleku. E tunduar nga kureshtja, ajo vrapoi në fushë për të ndjekur lepurin dhe për fat, në çastin e fundit, arriti ta shihte atë tek hynte në grykën e gjërë të një strofkulle lepuri, poshtë një grumbulli të dendur  shkurresh.
Vetëm pak më vonë Liza u fut në grykën e gjërë të strofkullës, menjëherë pas lepurit dhe as që i ra ndërmend ta pyeste veten se si do të mund të dilte më pas nga strofkulla ku ishte futur. Fillimisht strofkulla ngjante me një tunel të drejtë, por më pas thellohej papritmas poshtë, kaq papritmas, sa që Liza nuk kishte më asnjë mundësi të ndalonte, sepse filloi të rrëzohej në një pus më të thellë. Ajo nuk e përcaktonte dot nëse pusi ishte me të vërtetë shumë i thellë apo ajo po binte ngadalë, por gjithsesi më parë se të përplasej në fundin e pusit, ajo kishte kohë të mjaftueshme të shikonte rreth e rrotull dhe të pyeste veten se çfarë po ndodhte. Fillimisht u përpoq të kuptonte se ku do të përfundonte, por pusi ishte shumë i errët dhe nuk e dallonte fundin e tij. Më pas, ajo hodhi vështrimin në muret rrethore të pusit dhe dalloi se ato ishin të mobiluar me sergjenë dhe rafte librash. Hapësirat mes tyre ishin mbuluar me harta gjografike dhe piktura të varura nëpër kunja. Liza, ndërsa binte poshtë, zgjati dorën dhe rrëmbeu një kavanoz në etiketën e të cilit shkruhej me shkronja të mëdha: “MARMALATË PORTOKALLI”. Sa shumë u zhgënjye kur vuri re se kavanozi ishte bosh. Nuk deshi ta hidhte tutje, nga frika se mos qëllonte dikë, prandaj e vendosi në një bufe tjetër, ndërsa binte poshtë dhe më poshtë.
“Këtej e tutje nuk kam për të patur më frikë!” mendonte ndërkohë Liza. “Pas kësaj rënje në këtë pus të thellë, çdo kollotumbë nëpër shkallë do të më duket si një shaka! Në shtëpi do t’u dukem me të vërtetë guximtare. Jam e bindur se nuk kam për të patur frikë edhe po të rrëzohem nga çatia e shtëpisë!” (Kjo, mbase mund të ishte edhe e vërtetë.) 
Dhe ajo binte poshtë e më poshtë e i dukej se nuk do ta prekte kurrë fundin e pusit. 
“Vallë sa kilometra thellë kam rënë gjer tani?” tha me zë të lartë. “Tanimë, mbase gjendem pranë qëndrës së tokës. Pa të bëj një llogaritje të shpejtë… Duhet të gjendem rreth gjashtëmijë kilometra thellë…” 
(Liza nuk kishte treguar ndonjë interes të veçantë për të mësuar mësime të këtij lloji në shkollë dhe e kuptonte se ky nuk ishte ndonjë rast ku mund të shquhej për të treguar diturinë e saj. Por aty nuk kishte ndonjë që të mund ta dëgjonte, prandaj dhe ajo ndjehej e lirë të fliste me vete e të thoshte çfarë i pëlqente). 
“Po! Kaq duhet të jetë thellësia e saktë. Në të vërtetë do të ishte mirë të dija edhe se në çfarë gjërësie dhe gjatësie gjerografike gjendem”. 
(Liza nuk e kishte idenë më të vogël se çfarë ishte gjërësia apo gjatësia gjeografike, por i pëlqente të përdorte terma të tillë të veçantë). Në një çast po përfytyronte mrekullinë që do të ndjente nëse pusi do ta përshkonte tokën tej për tej dhe ajo do të dilte në anën tjetër të tokës. 
“Do të kënaqesha duke shëtitur krah banorëve që ecin kokë poshtë! Më duket se quhen Antipatë…” 
(U gëzua që nuk kishte aty pranë njeri që ta dëgjonte sepse nuk ishte e bindur se fjala që kishte përdorur ishte e saktë). 
“Kuptohet se kur të dal në anën tjetër të tokës, do të më duhet të pyes ndonjë për emrin e vendit ku ndodhem. Ju lutem, zonjë, kjo është Zelanda e Re apo Australia?” 
(Ajo u përpoq të përkulej me sa më shumë mirësjellje, por mendoni pak se çdo të thotë të përkulesh në një mënyrë të tillë ndërsa je duke u rrëzuar poshtë dhe më poshtë, në thellësitë e një pusi pafund. Hë, thoni ju, a do të përkuleshit dot si duhet?)
 “Kushedi se ç’vajzë e pa sjellshme do t’u dukem. Mbase është më mirë të mos pyes ndokënd; me siguri do të jetë shkruar diku emri i atij vendi ku unë po rrëzohem”.
Dhe ajo binte poshtë dhe më poshtë. Nuk dinte ku të mbahej që të mos rrëzohej më thellë. E mërzitur Liza rifilloi të fliste me vete. 
“Besoj se në mbrëmje, Dina ka për ta ndjerë shumë mungesën time”. (Dina ishte macja e saj). “Shpresoj që ata në shtëpi të mos harrojnë t’i vendosin përpara pjatën me qumësht në orën e ngrënies. Dina e dashur, sa do të doja që ti të ishe këtu me mua! Me të vërtetë nuk ka minj në hapësirën e pusit ku po rrëzohem, por ti mund të kapësh ndonjë lakuriq nate. Edhe ai i ngjan shumë një miu, apo jo? Nuk e di nëse macja ha lakuriqë nate”.
Ndërsa binte poshtë e më poshtë, Liza po kotej dhe zuri të fliste me vete përgjumësh :”A hanë macet lakuriqë nate? A hanë macet lakuriqë nate?” përsëriste ajo me zë të ngadaltë. Dhe nganjëherë thoshte: “Po lakuriqët e natës a hanë mace?” 
Në fakt, nga që nuk ishte në gjëndje t’i përgjigjej asnjërës prej pyetjeve, nuk i jepte shumë rëndësi mënyrës se si i ndërtonte ato. Më në fund e kuptoi se po e zinte gjumi. Ashtu në atë gjendje të përgjumëshme, filloi të ëndërronte sikur ishte në shëtitje me Dinën e saj në krah dhe e pyeste macen me shumë seriozitet: “Dhe tani, Dina, më thuaj të vërtetën: A e ke ngrënë ndonjëherë ndonjë lakuriq nate?” 
Por nuk e pati më mendjen tek përgjigja sepse u përplas fort dhe u dëgjua një: BUM! BUM! 
Kishte rënë në fund të pusit. Vështroi përqark dhe dalloi se gjendej mbi  një grumbull gjethesh të thara. Liza nuk kishte pësuar asgjë dhe një çast më pas u ngrit në këmbë. Vështroi lart, por mbi kokën e saj, kishte një errësirë të plotë. Përpara kishte një koridor të gjatë dhe kur arriti në fundin e tij, mundi të dallonte lepurin e bardhë që po kthehej në një koridor tjetër. Nuk kishte kohë për të humbur. Liza filloi të vraponte si era dhe arriti ta dëgjonte se çfarë thoshte Lepuri: “Ah ju veshët dhe mustaqet e mia, sa shumë më vonuat!” 
Liza një çast ishte aty pranë, shumë afër tij, por kur ktheu në anën tjetër, Lepuri nuk dukej më gjëkundi. Liza pa se ishte futur në një sallon të ulët dhe të gjatë, të ndriçuar nga një varg llampash që vareshin në tavan. Nëpër mure kishte një mori dyersh, por që të gjitha ishin të mbyllura. Ajo i ra rreth e rrotull sallonit, duke u përpjekur që të hapte ndonjë derë, por më kot. Krejt e pashpresë e me një hidhërim të dukshëm në fytyrë, u drejtua në qendër të sallonit. Pyeste veten se çfarë mund të bënte për të dalë nga ky vend ku ishte mbyllur. Befas, pa një tavolinë prej xhami me tri këmbë, mbi të cilën kishte vetëm një çelës të vogël floriri.
Liza mendoi vetëtimthi se ai mund të ishte çelësi i ndonjërës nga dyert e sallës së mbyllur. E mori dhe provoi të hapte njëra pas tjetrës të gjithë dyert, por më kot. Herë çelësi ishte shumë i vogël dhe bravat shumë të mëdha e herë ndodhte e kundërta. E sigurtë ështe se çelësi i artë nuk hapte asnjë derë.

Pas pak Liza u vërtit rreth e qark edhe një herë tjetër dhe befas, pas një perdjeje që më parë nuk i kishte kushtuar ndonjë vëmendje; dalloi një deriçkë jo më shumë se tridhjetë centimetra të lartë. Provoi të fuste çelësin e vogël prej floriri në bravën e deriçkës dhe me të vërtetë u gëzua kur dera e vogël u hap. Liza pa se dera e vogël të çonte në një  koridor të ngushtë si  strofka e një miu. U gjunjëzua tek derëza dhe befas shtangu kur në fund të koridorit, dalloi një kopsht aq të bukur sa nuk mund përfytyrohet. Natyrisht, kishte dëshirë të dilte nëpërmjet atij kalimi të errët e të ngushtë e të shëtiste atje tej, mes luleve të çelura dhe mes atyre burimeve të freskëta. Por ajo strofkull miu, nuk nxinte as kokën e saj. 

“Po edhe po të kalojë koka”, mendonte Liza e pikëlluar “si do t’i kaloj shpatullat? Ah sikur të isha në gjendje të zvogëlohesha e të hollohesha si një teleskop! Ndoshta do të mund të dal po të tregohem më e qetë dhe të mendoj edhe një herë se ç’duhet të bëj”. 

Në të vërtetë, kishin ndodhur aq shumë gjëra të jashtëzakonshme në jetën e saj sa që Liza besonte me të vërtetë se për të nuk kishte më gjëra të pamundura. Gjëja e para që i erdhi në mendje ishte se nuk kishte kuptim të qëndroje duke pritur më kot përpara asaj derës së vogël; prandaj Liza u kthye tek tavolina e xhamit me shpresën se mund të gjente një çelës tjetër ose të paktën ndonjë libër që t’i mësonte mënyrën se si mund të holloheshe sa një teleskop. Për fat mbi tavolinë, gjeti një shishe. (Liza ishte e sigurtë që më parë shishja nuk ishte aty) me një etiketë ku shkuhej në mënyrë urdhërore: “MË PI” me shkronja shtypi të mëdha dhe të bukura.

“MË PI”; ishte e thjeshtë për ta lexuar, por… Por Liza e vogël ishte një vajzë e zgjuar dhe nuk kishte pse të nxitohej. 
“Më parë” tha ajo, “duhet të shoh me kujdes se mos gjëkundi është shkruar “helm”. 

Ajo kishte lexuar shumë tregime ku flitej për fëmijë që ndiqeshin ose ishin ngrënë nga kafshë të egra, apo për fëmijë që e kishin pësuar në jetë, vetëm e vetëm sepse nuk kishin dashur të dëgjonin këshillat e më të rriturve. Për shëmbull, më të rriturit të këshillojnë se një mashë e nxehtë të djeg gishtërinjtë po e mbajte gjatë në duar; se nëse provon të presësh një gisht me një thikë, gishti pikon gjak; se nëse pini lëngun e një shisheje ku është shkruar “helm”, herët a vonë, do të bëheni keq e mund edhe të vdisni. Ajo u bind se në etiketën e shishes NUK ishte shkruar “helm”, prandaj e ktheu ta provonte dhe e vërteta është se lëngu i saj iu duk shumë i shijshëm. Shija e saj kishte diçka që të kujtonte tortën me qershi, me krem, me ananas, gjelin e pjekur, kërcitëset dhe kekun e ngrohtë me gjalp. Natyrisht e ktheu të gjithën njëherësh. 

“Çfarë shije e çuditshme!” tha Liza dhe nuk po i besonte vetes. “Më duket sikur po zvogëlohem e po bëhem sa një teleskop”. Po ndodhte pikërisht ashtu. Liza u zvogëlua dhe nuk ishte më e gjatë se njëzet centimetra. Fytyra e saj shkëlqeu nga gëzimi, ndërsa mendonte se kishte tanimë madhësinë e përshtatshme që i duhej për të kaluar nëpër derën e vockël që të çonte në atë kopshtin e mrekullueshëm. Priti edhe pak sepse e ndjente se ende po vazhdonte të shkurtohej e po bëhej nervoze.

“Shpresoj që të mos zvogëlohem më” thoshte me vete. “Nëse vazhdoj ende kështu, do të bëhem si një qiri i ndezur. Dhe atëherë çfarë pamje do të kisha?” 

U përpoq të merrte me mend se çfarë pamje ka flaka e një qiriu para se të fiket dhe nuk e kujtonte nëse kishte parë ndonjëherë diçka të tillë. Pas pak, meqë vazhdonte të zvogëlohej, vendosi të shkonte menjëherë në kopsht. Por çfarë tersi! Kur u gjend tek dera, u përmend se kishte harruar çelësin e artë. U kthye drejt tavolinës, por vuri re se nuk mund ta arrinte çelësin e artë edhe pse e shihte shumë mirë nga poshtë nëpërmjet xhamit. U përpoq shumë herë të kacavirrej në këmbët e  tavolinës, por rrëshkiste vazhdimisht e i duhej të fillonte nga e para. Provoi shumë herë dhe po ndjehej aq e lodhur sa u ul përtokë dhe filloi të qante. 

“Po përse duhet të qaj? E qara nuk vlen për asgjë!” tha me vete Liza. Pas pak, me një zë të vendosur i dha  urdhër vetes: “Të urdhëroj ta ndalosh menjëherë të qarën”. 
Zakonisht Liza i jepte vetes këshilla me vlerë, por pothuajse nuk i zbatonte. Ndonjëherë arrinte ta qortonte veten aq egër sa i rridhnin lot nga sytë. Një ditë madje u përpoq të shkulte veshët, sepse kishte bërë hile në shënimin e pikëve në një ndeshje me top midis Lizës dhe vetes së saj. Në të vërtetë ajo shpesh mendonte se ishin njëherësh dy persona në qenjen e saj.
“Por tani” mendonte Liza e gjorë “nuk më duhet më të shtirem sikur jam dy veta një herësh. Unë jam zvogëluar kaq shumë, saqë nuk vlej as për një njeri të vetëm!” 
Befas ajo pa se poshtë tavolinës kishte një kuti xhami. E hapi dhe aty gjeti një pastë në të cilën ishte shkruar me shkronja kremi: “MË HA!” 
“Në rregull” tha Liza. “Do ta ha dhe, nëse do të zgjatohem do të thotë se do të mund ta kap çelësin; nëse ende do të më zvogëlosh, unë do të kaloj nën derë. Gjithsesi, edhe ashtu, do të futem në kopsht dhe nuk më intereson se çfarë ka për të ndodhur më vonë”. 
Ajo kafshoi pastën dhe pyeti veten me ankth: “Ç’do të ndodh me mua; ç’do të ndodh?” 
Vendosi dorën mbi kokë për të kuptuar nëse trupi i saj po rritej apo jo, por po çuditej shumë sepse kishte mbetur njëlloj si më parë. Natyrisht, ne të gjithë e dimë se nuk ndodh asgjë e veçantë kur ha një pastë, por Liza tanimë ishte mësuar të shihte vetëm gjëra të pa zakonta. Në çastin që po ndodhte diçka krejt normale, ajo filloi të ndjehej me të vërtetë e zhgënjyer. Megjithatë vazhdoi të hante dhe pak më vonë pasta kishte mbaruar.

KAPITULLI 2: LIQENI I LOTËVE
“E çuditshme, shumë e çuditshme” thirri Liza (ishte aq e mrekulluar sa atë çast harroi edhe rregullat gramatikore). “Tani po zgjatem dhe po bëhem si teleskopi më i gjatë që ka ekzistuar ndonjëherë! Lamtumirë, këmbë!” Në të vërtetë, kur pa poshtë, pati përshtypjen se këmbët e saj do t’i humbisnin nga shikimi, aq larg dukeshin!” “Oh, të shkretat këmbët e mia! Kush do t’u vesh tani me çorape dhe këpucë? Unë nuk do të mundem më, jam e sigurtë. Jam shumë larg e nuk mund të kujdesem për ju. Duhet të rregulloheni vetë si të mundeni… Por duhet të kujdesem edhe për këmbët, përndryshe nuk do të më binden e nuk do të shkojnë aty ku do të dua unë. Ta mendoj pak; do t’u dhuroj një palë këpucë të reja çdo vit të ri”.
Ajo filloi të mendonte se në çfarë mënyre do tua dërgonte këmbëve këpucët.

“Do t’ua dërgoj me postë” mendoi. “Është qesharake t’u dërgosh këpucët dhuratë këmbëve të tua! Përfytyrojeni për një çast adresën: 
Këmba e Djathtë e Lizës,
Tapeti Përpara Vatrës,
(ME DASHURI NGA LIZA).
E shkreta unë, çfarë budallallëqesh po them!” 
Në atë çast koka e saj u përplas në tavan. Ajo ishte zgjatur nja tre metra apo edhe më shumë. Mori çelësin e artë dhe u drejtua nga dera e kopshtit. E gjora Lizë! Këtë radhë nuk mund të bënte gjë tjetër veçse të shtrihej përtokë për t’i hedhur një sy kopshtit; nuk kishte shpresa se mund të dilte nga deriçka. Nuk i mbetej gjë tjetër, veçse të shtrihej në dysheme dhe të qante përsëri.
“Të të vij turp nga vetja!” tha Liza. “Një vajzë e rritur si ti” (tani kishte plotësisht të drejtë të thoshte kështu) “nuk duhet të qaj në këtë mënyrë! Të urdhëroj ta ndalosh menjëherë të qarën!”
Por gjithsesi, ajo nuk e ndalonte vajin dhe derdhte lot papushim dhe përqark saj u krijua një liqen i vërtetë që arrinte gjer në gjysmën e sallës, i thellë gati dymbëdhjetë centimetra. Pas pak, Liza dëgjoi një zhurmë të lehtë hapash jo shumë larg saj. I fshiu sytë me shpejtësi dhe pa se po vinte Lepurushi i Bardhë, i veshur hijshëm, me një palë doreza të bardha në njërën dorë dhe një freskuese në tjetrën. Ecte me nxitim dhe thoshte me vete: “Dukesha! Dukesha! Sa do të jetë nevrikosur që e bëra të priste!”
Në atë çast Liza ndihej kaq e dëshpëruar sa mund t’i kërkonte ndihmë kujtdo që mund t’i shfaqej përpara… Prandaj, kur lepurushi i kaloi pranë, u përpoq të thoshte si e trembur, me zë të ulët: “Ju lutem, zotëri … “ Por kur dëgjoi fjalët e saj, Lepurushi u tremb; dorezat dhe freskuesja i ranë nga dora. Ai ia mbathi me gjithë shpejtësinë që kishte dhe humbi në hapësirë. Liza mori dorezat e freskoren dhe meqënëse në dhomë bënte një vapë e madhe, filloi të freskohej. Ndërkohë thoshte me vete: “Zot i madh, sa gjëra të çuditshme po më ndodhin sot. Dje përkundrazi, çdo gjë shkonte vaj. Çfarë ka  ndryshuar vallë sot në mbrëmje? Të përmendem pak: kur u çova, në mëngjes, isha apo nuk isha ashtu siç kam qenë gjithnjë? Me sa kujtoj, sikur ndjehesha pak ndryshe… Por nëse nuk jam e njëjta, atëherë duhet ta pyes veten: kush jam? Ja, KY është problemi i madh!” Liza filloi të kujtonte të gjitha vajzat e moshës që njihte se mos ndoshta ishte këmbyer me ndonjërën prej tyre.
“Jam e sigurtë se nuk jam Ada” tha. “Ajo i ka të gjithë flokët kaçurela dhe të gjatë, ndërsa unë kaçurela nuk kam fare. Jam gjithashtu e sigurtë se nuk jam Mabeli, sepse unë di shumë gjëra ndërsa ajo… Po pra, ajo me të vërtetë nuk di asgjë! Dhe pastaj, AJO është ajo dhe unë jam UNË dhe …
E shkreta unë, çfarë ngatërrese! Të shohim nëse i di akoma të gjitha gjërat që dija më parë: katër shumëzuar për pesë bëjnë dymbëdhjetë, katër shumëzuar për gjashtë bëjnë trembëdhjetë, dhe katër shumëzuar për shtatë… Jo, mjafton! Në këtë mënyrë nuk do të mundem të bëj kurrë veprime gjer në njëzet! E ç’rëndësi ka kjo tabela e shumëzimit. Le të provojmë një herë gjeografinë: Londra është kryeqyteti i Parisit, Parisi është kryeqyteti i Romës dhe Roma… Jo, jo, kjo është e gjitha e pa saktë! Jam e sigurtë që nuk është kështu! Mbase jam shkëmbyer me Mabelin! Të provoj nëse e kujtoj atë poezinë “ Krokodili i Vogël” që recitonte ajo. Kryqëzoi duart mbi bark, siç bënte kur ishte duke përsëritur mësimin dhe filloi të recitonte poezinë. Zëri i saj ishte i çuditshëm, i thellë; fjalët i vinin krejt ndryshe nga ajo mënyra e zakonshme e recitimit:

loz i vogli krokodil,
zgjat bishtin e zjarrtë
freskon me ujin e Nilit
çdo luspë të artë
dhe buzëqesh ëmbëlsisht
zgjat kthetrat si lojë,
peshqit e vegjël budallenj,
i merr, i fut në gojë…   

“Nuk janë kështu vargjet e vjershës, jam me të vërtetë e bindur se nuk janë kështu,” tha Liza dhe sytë e saj u mbushën sërish me lot. “Me sa duket unë jam me të vërtetë Mabeli. Do të më duhet të shkoj të jetoj në shtëpinë e saj ku nuk ka lodra. Dhe kushedi se sa shumë do të më duhet që të mësoj! Jo, e vendosa; nëse jam Mabeli, do të qëndroj këtu përgjithnjë. Jam e bindur se njerëzit e mi, kur të mësojnë se kam rënë kaq thellë, do të vijnë dhe do më thonë: “Ngjitu sipër, shpirt!” Por unë do t’i shikoj nga poshtë lart dhe do t’i pyes: “Kush jam unë? Më thoni më parë kush jam dhe pastaj nëse do të më pëlqejë kur të mësoj se kush jam, do të vij aty lart. Përndryshe do të qëndroj këtu poshtë, duke pritur të bëhem një tjetër…”Por”, klithi Liza duke shpërthyer në lot papritmas, “unë dua që edhe ata të vijnë dhe të qëndrojnë me mua këtu poshtë. Jam me të vërtetë e lodhur duke qëndruar këtu e vetme!” Ndërsa thoshte kështu, vështroi duart dhe u mrekullua sepse ndërsa fliste, pa e kuptuar, kishte veshur në njërën dorë një nga dorashkat e bardha të Lepurit. “Si munda ta vesh?” pyeti veten. “Qenkam bërë sërish e vogël”. U ngrit dhe u drejtua nga tavolina për të matur gjatësinë e saj dhe e mori me mend se çfarë kishte ndodhur. Trupi i saj ishte shkurtuar gati gjysëm metri dhe vazhdonte ende të zvogëlohej. E kuptoi përnjëherësh se shkaku i zvogëlimit ishte freskuesja që mbante në dorë. E flaku përnjëherësh freskuesen nga frika se mos duke u zvogëluar edhe më do të zhdukej plotësisht. “Ja hodha për një fije!” tha Liza, krejt e trembur nga ai ndryshim i papritur, por edhe e gëzuar që ekzistonte akoma. “Dhe tani do të shkoj në kopsht!” Nxitoi nga dera, por s’ishte me të vërtetë e thënë! Dera ende ishte e mbyllur dhe çelësi i artë qëndronte mbi tavolinën e qelqit.

“Kjo është më keq se më parë!” mendoi vajza e shkretë. “Nuk kam qënë kurrë e vogël si tani, kurrë! Jam shumë e pafat, ja!” Ende nuk kishte mbaruar fjalët kur i rrëshkiti njëra këmbë dhe, plluq, ra në ujin e kripur dhe u mbulua gjer në grykë. Mendimi i parë që i erdhi në mend ishte se, kushedi pse, kishte rënë në det. “Në këtë rast, më mbetet të kthehem me anë të hekurudhës” mendoi ajo. (Liza kishte qënë në det një herë të vetme dhe ishte bindur se, në çdo plazh që të shkosh, gjenden patjetër fëmijë që gërmojnë rërën me lopata druri, një rresht vilash dhe prapa këtyre, është stacioni i trenit.) Shpejt iu desh që të përmendej se kishte rënë në liqenin e lotëve që vetë ajo kishte derdhur kur ishte e gjatë tri metra. “Nuk duhej të kisha qarë kaq shumë!” tha Liza ndërsa notonte për të arritur bregun. “Do të ishte e tmerrshme që të mbytesha në lotët e mia! Kjo do të ishte një gjë e çuditshme. Nga ana tjetër, gjithçka që po më ndodh sot është shumë e çuditshme”. Befas, ajo dëgjoi dikë që përpëlitej aty pranë dhe u afrua me not për të parë se çfarë kishte ndodhur. Fillimisht kafsha që po përpëlitej iu duk si një trikek apo një hipopotam; por pastaj u kujtua se ajo vetë ishte shumë e vogël dhe e mori me mend se bëhej fjalë thjeshtë për një Mi që njëlloj si ajo, kishte rënë në pellg.

“Mos është më mirë që t’i flas këtij Miu?” pyeti veten Liza. “Këtu poshtë gjithçka është aq e jashtëzakonshme sa nuk do të çuditesha nëse Miu do të fliste. Sidoqoftë, asgjë nuk do të humbas po ta provoj një herë”. Dhe filloi t’i fliste: “Dëgjo, o Mi; a mund të ma tregosh rrugën për të dalë nga ky liqen? Jam e lodhur së notuari këtu! O MI!” (Liza mendonte se ishte kjo mënyra më e përshtatshme për të folur me një mi. Nuk e kishte bërë kurrë më parë një gjë të tillë, por mbante mend se kishte lexuar në gramatikën latine të të vëllait: miu  e miut  miut  miu  o mi!) Miu e pa me kureshtje dhe Liza pati përshtypjen se po i shkelte njërin sy. Por Miu nuk tha asgjë.

“Ndoshta nuk kupton gjuhën” mendoi Liza. “Mos është ndoshta ndonjë mi francez që ka ardhur këtu pas Uilliam Pushtuesit?” (Liza mendonte se kishte një njohje të thellë të historisë, paçka se nuk ishte në gjendje të kujtonte saktësisht se çfarë kohe dhe sa kohë më parë kishte ndodhur një ngjarje). Atëherë u përpoq të thoshte: “Où est ma chatte?” (Ku është macja ime ?) Në fakt kjo ishte fraza e parë e librit të saj në frëngjisht. Sapo e dëgjoi miu kërceu jashtë ujit dhe filloi të dridhej nga frika. 

“Oh, më falni!” ia bëri Liza e penduar, sepse i druhej shumë se mos kishte lënduar ndjenjat e kafshës së shkretë. “Vërtetë s’më ra ndërmend se macet nuk të pëlqejnë”.

“Po, nuk më pëlqejnë macet!” bërtiti miu me zë që i dridhej nga emocioni. “Ty do të pëlqenin macet po të ishe në vendin tim?”. 

“Eh, ndoshta jo ,” tha Liza me një zë të butë. “Por mos u zemro për këtë. Unë do të dëshiroja që të njihje Dinën time. Vë bast se, po ta shihje, do të filloje të kishe më shumë simpati për macet. Dina është aq e mirë, e vogël dhe e dashur….” Tani Liza fliste gati me vete, ndërsa notonte me përtaci. “ Ajo tani është duke gërhitur pranë zjarrit, lëpin gishtërinjtë, pastron fytyrën! Është një gjë krejt e butë, e bukur… dhe është me të vërtetë e shpejtë për të kapur minjtë!… Oh, më fal!” tha sërish Liza, sepse këtë radhë, Miu kishte ngritur të gjitha qimet dhe dukej qartë se kishte mbetur i fyer.

“Nuk do të flasim më për macet nëse nuk të pëlqen!” “Nuk do të flasim më!” tha miu që dridhej nga mustaqet në majën e bishtit. “Sikur të ishte e mundur që UNË të flisja edhe një herë të vetme për të më kuptuar pse nuk duhet të flasim për macet! Familja jonë i ka URRYER gjithnjë macet: janë të shpifura, shpirtvogla, të rëndomta! As që dua ta dëgjoj zërin e tyre!” “As unë” tha Liza dhe u përpoq që të ndryshonte temën e bisedës. “ Të pëlqejnë… të pëlqejnë…. q…. q…. qentë?” Meqë Miu nuk po përgjigjej, Liza vazhdoi e sigurtë me veten: “Ka një qen, afër shtëpisë sonë dhe është aq i vogël dhe aq i këndshëm, sa do të më pëlqente me të vërtetë që të njihja me të! Ai është një qen race Terier që i ka gjithnjë sytë si me lot dhe leshrat të gjatë ngjyrë kafe, kaçurela! Gjithnjë do ta shohësh duke vrapuar dhe kapur gjërat që dikush ia hedh për të lozur! Pastaj ulet dhe pret ushqimin e darkës. E vërteta është se unë di të bëj shumë gjëra, por për fat të keq nuk më kujtohen as gjysmat. Dhe a e di, njoh edhe qenin e një fshatari. Ai thotë se qeni i tij është shumë i mirë dhe nuk do ta shiste as edhe për njëqind stërlina! Thotë se vret të gjithë minjtë dhe… oh e shkreta unë!” ia bëri Liza e hidhëruar. “Gabova sërish. Të fyeva?” Por ndërkohë miu ishte larguar me not aq shpejt sa mundej dhe uji ishte ngritur sikur të frynte ndonjë stuhi. Liza e thëriste ëmbëlsisht: “ Miush, miush i dashur, kthehu, të lutem: nuk do të flas më as për macet as për qentë, nëse ti nuk dëshiron”. Kur dëgjoi këto fjalë Miu u kthye dhe filloi të notonte ngadalë drejt saj; ishte i zverdhur në fytyrë (“nga zemrimi” mendoi Liza) dhe me zë të ulët, duke u dridhur i tha: “Shkojmë në breg dhe do të tregoj historinë time. Pastaj ti do kuptosh përse i urrej macet dhe qentë”.

Kishte ardhur çasti për të dalë nga liqeni që ishte mbushur me zogj dhe kafshë të llojeve të ndryshme. Lizës i zunë sytë një Patë, një Dodo, një Papagal, një Shqiponjëz dhe kafshë të ndryshme të çuditshme. Liza u nis në krye të vargut dhe të gjithë e ndoqën drejt bregut.

KAPITULLI 3: VRAPIMI LËMSH DHE TREGIMI PA FUND
Ishte me të vërtetë një grup i çuditshëm ai që u krijua në breg të liqenit. Kishte zogj me pendët të lagura dhe kafshë me leshrat e ngjitura pas trupit që pikonin ujë e dukeshin të mërzitura e të trishtuara. Çështja e parë për t’u zgjidhur ishte, sipas të gjithëve, gjetja e një mënyre për t’u tharë. Folën mbi këtë çështje kokë më kokë, me një ton të qetë sikur të ishin njohur kushedi prej sa kohësh. Pastaj vazhdoi edhe një debat i gjatë me Papagalin e nervozuar që nuk pushonte së përsërituri: “Unë jam më i moshuar se Liza dhe e njoh botën më mirë se ajo”.
Liza nga ana e saj, as që kishte ndërmend të hapte udhë pa mësuar më parë se çfarë moshe kishte Papagali. Por meqënëse ai nuk pranonte ta tregonte moshën, debati u ndërpre. Por, më në fund Miu, që i peshonte fjala, i mblodhi edhe një herë të gjithë kokë më kokë e u tha: “Uluni dhe më dëgjoni! Shpejt do të ndjeheni të gjithë mirë e bukur, sepse do ta gjej unë mënyrën si të thaheni!”
Të gjithë u ulën përqark Miut. Liza nuk i largonte sytë nga ai, sepse e ndjente se do të merrte një ftohje të rëndë po të mos thahej përnjëherësh.
“Hëm!” u kollit Miu duke i dhënë vetes një farë rëndësie. “Jeni të gjithë gati? Ky është toni më i saktë i komunikimit që unë njoh. Heshtni të gjithë, ju lutem. Uilliam Pushtuesi, i cili në betejat e tij, mbështetej nga vetë Papa, i nënshtroi me të shpejtë anglezët, sepse ata nuk kishin komandantë të zot për të luftuar dhe kështu, e kishin pranuar pushtimin… Kur u shfaqën Edvini dhe Moreari, kontët e Mercias dhe Nortumbrias…
“Uh!” ia bëri papagalli duke u dridhur. 
“Më falni”, tha miu dhe mblodhi vetullat me shumë edukatë, “çfarë thatë?”
“Unë asgjë” nxitoi të thoshte Papagalli.
“Mu duk” tha Miu, “sikur folët. Atëherë vazhdojmë. Siç po thosha, zotërinj, Edvini dhe Moreari, kontët e Mercias dhe të Nortumbrias, u deklaruan bashkë të një mendjeje me të; edhe Stigandi, arqipeshkvi patriot i Kanterburisë, e gjeti këtë me vend…”
“Çfarë gjeti?” pyeti Patoku.
“E gjeti këtë” u përgjigj Miu, goxha i mërzitur. “Shpresoj se zotëria e kupton se çfarë do të thotë “kjo”.
“Unë e kuptoj shumë mirë se çfarë do të thotë “kjo”, kur më tregohet një gjë konkrete” tha Patoku. “Për shëmbull, unë mund të gjej një bretkosë apo një krimb. Por tani problemi është që ne të dimë se çfarë gjeti arqipeshkvi, apo jo?”
Miu bëri gjoja sikur nuk e dëgjoi tjetrin dhe nxitoi të vazhdonte: “Unë gjykoj, se ishte  gjithsesi e këshillueshme të shkoje me Edgardo Athelingun të takoje Uilliamin për t’i ofruar kurorën. Por nëse sjellja e Uilliamit ishte që në fillim e moderuar, arroganca e Normanit… Si ndihesh tani, e dashur?” pyeti duke iu drejtuar Lizës.
“E lagur qull, njëlloj si më parë” tha Liza e trishtuar. “Kjo histori nuk po më ngroh aspak”.
“Meqë është kështu”, tha solemnisht Dodo, duke u ngritur në këmbë, “propozoj që mbledhja të pezullohet dhe ne të marrim vendime të menjëhershme dhe të egra…”
“Fol më qartë!” tha Shqiponjëza. “Nuk kuptova as edhe gjysmën e këtyre mendimeve të vështira dhe jam e sigurtë se nuk i kupton as edhe ti vetë!” Shqiponjëza uli kokën për të fshehur një të qeshur përçmuese. Ndërkohë midis zogjve, dikush u zgërdhi haptazi. “Ajo që doja të thoja” vazhdoi Dodo “është se nëse duam të thahemi, duhet të bëjmë një “vrapim lëmsh”.
“Çfarë është një “vrapim lëmsh”? pyeti Liza. Në të vërtetë ajo nuk kishte dhe shumë dëshirë për ta ditur, por Dodo kishte heshtur për një çast, sikur ta dinte se në këtë pikë dikush duhej të kërkonte shpjegime. Ai vazhdoi më tutje nga që nuk kishte të tjerë që dëshironin të flisnin.
“Ja”, tha Dodo “mënyra më e mirë për të shpjeguar se çfarë është një “vrapim lëmsh” është që të bësh…”.
(Do t’u përsëris gjithë ato që bëri Dodo sepse e di se mund t’u pëlqejë edhe ju, në një nga ditët e ftohta të dimrit, të provoni “vrapin lëmsh”).
Fillimisht Dodo vizatoi vijën e një fushe loje gati në formë rrethore (“nuk ka rëndësi nëse nuk është një rreth i përkryer” tha Dodo). Pastaj të gjithë të pranishmit u rreshtuan përqark rrethit. Askush nuk thirri: “Një, dy, tre! Nisu!” U nis secili sipad qejfit të tij. Çdokush  vraponte kur dëshironte dhe pushonte kur i thoshte mendja. Prandaj nuk ishte e lehtë të kuptoje se kur vrapimi fillonte dhe kur mbaronte. Befas, pasi kishin vrapuar për gati gjysëm ore, kur tashmë të gjithë ishin pothuajse të tharë, Dodo papritmas bërtiti: “Gara mbaroi!”
Të gjithë u grumbulluan rreth tij me frymëmarrje të shpeshtuara dhe e pyesnin: “Po kush fitoi?” Që të mund t’i përgjigjej kësaj pyetjeje, Dodos iu desh të mendohej gjatë. Ai qëndroi ulur për shumë kohë duke e mbajtur  gishtin mbi ballë, në atë pozicion që zakonisht shohim të pikturuar Shekspirin. Ndërkohë të gjithë të tjerët prisnin në heshtje. Më në fund Dodo ngriti kokën dhe tha me bindje: “ÇDOKUSH ka fituar dhe të gjithë meritojnë një çmim”.
“Po çmimet kush i jep?” pyetën të tjerët në kor.
“AJO, natyrisht ajo,” u përgjigj Dodo duke treguar me gisht Lizën. Përnjëherësh i gjithë grupi rrethoi Lizën me rrëmujë, duke thirrur: “Çmimet, çmimet!”
Liza nuk dinte se ç’të bënte. E dëshpëruar futi dorën në xhep, nxorri një kuti me çokollata që për fat të mirë nuk ishin lagur nga uji i kripur i liqenit të lotëve dhe i shpërndau si çmime për çdo fitues. Ato mjaftonin për t’i dhënë seicilit nga një copë.
“Por edhe ajo meriton një çmim” tha Miu. 
“Natyrisht edhe Ajo” u përgjigj me një pamje të mendueshme Dodo. Pastaj iu drejtua Lizës: “Çfarë ke tjetër në xhep?”
“Vetëm dorezat” u përgjigj Liza.
“M’i jep mua” tha Dodo.
Edhe një herë tjetër të gjithë u mblodhën përqark Lizës ndërsa Dodo i jepte solemnisht dorezat dhe i thoshte këto fjalë: “Në emër të të gjithëve, të lutem të pranosh si fituese këto doreza elegante”.
Të gjithë duartrokitën, kur Dodo mbaroi fjalimin e tij. Lizës gjithçka iu duk absurde, por meqë të tjerët po përuleshin me nderim, e përmbajti të qeshurën. Edhe ajo u përkul dhe mori dorezën me gjest falenderimi. Pastaj të gjithë filluan të hanin çokollatat dhe befas u bë ca zhurmë dhe rrëmujë. Zogjtë e mëdhenj ankoheshin se çokollatat ishin aq të vogla sa nuk kishin ndjerë as edhe shijen e tyre; zogjtë e vegjël, përkundrazi, mbyteshin dhe duhet t’i godisje fort në shpinë që të qetësoheshin. Gjithsesi, gjithçka përfundoi më së miri dhe grupi u ul sërish në formë rrethi dhe të gjithë iu lutën Miut të tregonte ndonjë histori.
“Më premtove se do të më tregoje historinë tënde, të kujtohet?” tha Liza.
“Duhet të më shpjegosh pse i urren Q… dhe M…” shtoi gati me  pëshpërimë, nga frika se mos e lëndonte sërish.
“Historia ime nuk është nga ato pa fillim dhe pa mbarim; ajo është edhe e gjatë edhe e trishtueshme” u drejtua Miu nga Liza me një frymëmarrje të rëndë.
“E di që trimëria jote është e gjatë” tha Liza, e cila nuk e kishte dëgjuar mirë atë që kishte thënë miu. “Po si mund të jetë edhe e trishtueshme?” Ajo e bëri këtë pyetje, ndërsa Miu fliste. Kështu që nuk kuptoi gati asgjë nga tregimi i tij, nga i cili i mbetën të fiksuara vetëm disa fjalë të shkëputura:     

              
Furia takoi 
një mi
që po flinte
në shtëpi
do ta bëj
gjyqin tani
sepse kur je
në gjumë
oh sa shumë 
ti bën zhurmë,
gjyqin do ta
bëj në çast
nuk gjej dot
një tjetër
rast!
Qeshi miu:
Ha, ha, ha,
ky s’është gjyq
more vëlla,                              
nuk bëhet gjyqi
në oborr 
pa gjykatës
pa prokuror!      
U vrenjt Furia,
Qeshi me zor,                  
Unë jam
gjykatës
dhe prokuror!                  
Jam i uritur          
Kam dhe etje 
Të dënoj
ty me vdekje!
“Po ti nuk po më ndjek!” i tha një çast Miu Lizës, me një ton qortues e i fyer. “Ku e ke mendjen?”
“Të kërkoj ndjesë” u përgjigj Liza me përulësi. “Isha hutuar pak”.
“E shikoj!” tha Miu nervoz.
“Paske një nyje?” tha Liza. Asaj i dukej se bishti i Miut ishte lidhur nyje dhe dëshironte ta ndihmonte.
“Të ndihmoj ta zgjidhësh!”
 “Nuk do ta pranoja kurrë një ndihmë të tillë!” tha Miu dhe u ngrit për të ikur. “Po më fyen me të gjitha budallallëqet që po thua”.
“Nuk desha të të fyeja” tha Liza me një   shprehje keqardhjeje. “Por ti fyhesh për hiçgjë!”
Miu u përgjigj me mërmërimë.
“Të lutem, kthehu. Mbaroje historinë tënde!” thirri Liza. Por Miu u mjaftua vetëm me tundjen e kokës dhe nxitoi hapin.
“Iku, sa keq!” tha me trishtim Papagalli sapo miu u zhduk. Atëherë një Gaforre plakë përfitoi nga rasti për t’i thënë së bijës: “Kjo duhet të të shërbejë si mësim e dashura ime; mëso që ta ruash qetësinë”.
“Mjaft më, mama” u përgjigj me një zë të mërzitur gaforrja e vogël.
“Nga ti do ta humbiste durimin edhe një guackë!”
“Ah, sikur të kisha këtu Dinën” tha me zë të lartë Liza, pa iu drejtuar askujt në veçanti. “Jam e bindur se ajo do ta kthente në çast miun këtu. Besomëni”.
“Dhe kush është Dina? pyeti Papagalli.
“Është macja ime” nxitoi të përgjigjej Liza, e lumtur që i jepej rasti të fliste për të përkëdhelurën e saj. “Do të doja ta shihnit se sa e zonja është për të kapur minjtë! As që mund ta përfytyroni! Dhe sa e zonja është kur gjuan zogjtë! Sapo e sheh një zog, hidhet dhe sa hap e mbyll sytë, e ka ngrënë”.
Këto fjalë, siç merret me mend, krijuan shqetësim tek tufa dhe ca zogj nxituan të largoheshin. Një laraskë plakë u mbështoll plot me frikë në krahët e saj të zeza dhe tha: “Do të jetë më mirë po të shkoj në shtëpi; ajri i darkës nuk i bën mirë grykës time”. Një Kanarinë filloi të thërriste duke u dridhur, të vegjëlit e saj: “Hë, të dashurit e mi, shkojmë në shtëpi, shpejt në shtëpi. Në këtë orë duhet të ishit prej kohësh në shtrat”.
Një nga një ikën të gjithë, me pretekste nga më të çuditshmet dhe më në fund Liza mbeti e vetme, edhe një herë e vetme.
“Ishte më mirë sikur të mos e kisha përmendur Dinën!” thoshte e mërzitur me vete.
“Duket me të vërtetë se këtu askush nuk e sheh me sy të mirë Dinën, paçka se është macja më e mirë e të gjithë botës! Oh e dashura ime Dina! Nuk e di nëse do të shoh edhe një herë akoma”.
Nga një gjendje e tillë, Liza e shkretë filloi të qante përsëri ngaqë ndihej e vetme dhe e mërzitur. Pas pak dëgjoi sërish një zhurmë hapash të largët dhe ngriti sytë me ankth sepse shpresonte se Miu mund të kishte ndryshuar mendje dhe do të ishte kthyer për të përfunduar tregimin e tij.

KAPITULLI 4: NJË DETYRË PËR LEPURUSHIN
Ishte Lepurshi i Bardhë që po kthehej i lodhur dhe shikonte me vëmendje dyshemenë, sikur të kishte humbur diçka. Liza i dëgjoi pëshpëritjet e tij: “Dukesha! Dukesha! Putrat e mia të shkreta! Peliçja dhe mustaqet e mia të shkreta! Do të më dënojë me vdekje, për këtë jam aq i bindur, sa jam i bindur se nuselalat janë nuselalat! Po ku vallë i kam humbur?”
Liza e kuptoi menjëherë se ai po kërkonte freskuesen dhe dorezat e bardha prej lëkure cjapi. Me shumë mirësjellje filloi dhe ajo të kërkonte, por nuk i pa askund… Dukej sikur, pas notimit të saj në liqenin e lotëve, gjithçka kishte ndryshuar. Salla e madhe, tavolina e xhamit dhe deriçka ishin zhdukur. Lepurushi më në fund dalloi Lizën që po kërkonte dorezat dhe i tha me zë të ashpër: “Po ti Mariananna, çfarë po BËN këtu? Vrapo menjëherë në shtëpi dhe më sill një palë doreza e një freskuese tjetër! Shpejt të thashë!”
Liza u tremb dhe vrapoi menjëherë andej nga tregonte Lepuri e nuk u përpoq aspak t’i shpjegonte për keqkuptimin.
“Më ka ngatërruar me kamerieren e tij” thoshte ndërsa vraponte. “Sa do të çuditet kur të mësojë se kush jam! Por është më mirë që freskuesen dhe dorezat t’ia çoj. Natyrisht, po i gjeta”.
Ndërkohë kishte arritur përpara një shtëpie të bardhë, në derën e së cilës kishte një tabelë të shndritshme tunxhi ku shkruhej: “LEPURUSHI B”.
Hyri pa trokitur dhe u ngjit shkallëve. Kishte frikë se mos takonte Mariannën e vërtetë që nuk do ta pranonte në shtëpi e nuk do të kishte mundësi që të kërkonte freskore dhe dorezat.
“Është qesharake të bëhesh kameriere e një Lepurushi!” thoshte Liza. “Shpresoj që dhe Dina një ditë të mos më kërkojë që të bëhem shërbëtore e saj!” Ajo filloi të fantazonte se çfarë mund të ndodhte nëse do të bëhej shërbëtorja e Dinës. “Zonjusha Liza! Ejani këtu menjëherë dhe përgatitu për të shëtitur!”
“Më fal zonja Mësuese! Do të vonohem, një minut të vetëm të lutem! Duhet të ruaj këtë vrimë minjsh gjersa Dina të kthehet. Eh çfarë problemesh do të më hapen nëse miu ikën!” “Nuk besoj”, tha Liza “se do ta mbaj Dinën në shtëpi po të fillojë të më urdhërojë”.
Ndërkohë ishte futur në një dhomë të bukur, ku kishte një tavolinë pranë dritares (pikërisht ashtu siç kishte shpresuar ajo) dhe mbi të pa një freskuese e dy apo tre palë doreza të bardha lëkure. Liza i mori menjëherë dhe nxitoi të dilte nga dhoma, kur sytë i ranë mbi një shishe anash pasqyrës. Edhe pse mbi të nuk kishte ndonjë etiketë ku të shkruhej: “MË PI”; Liza e hapi dhe e çoi tek buzët. “Pa dyshim ka për të ndodhur DIÇKA interesante”, thoshte me vete , “si çdo herë që ha ose pi diçka. Të shohim se si do të më shndërrojë kjo shishe. Unë shpresoj që të më zgjatojë. Jam lodhur së qëni kaq e vogël”.
Ishte tamam kështu. Shumë më shpejt se edhe ajo vetë do ta besonte; kur nuk kishte pirë ende gjysmën e shishes, koka e saj po prekte tavanin. Menjëherë përkuli qafën që të mos vritej. Ndërkohë e hoqi shishen nga goja. “Mjafton kaq…” tha, “shpresoj që të mos zgjatem më, …, por ndërkohë, …, kaq e gjatë sa jam tani nuk mund të dal më nga dera… Nuk duhej të kisha pirë aq shumë!” Tashmë s’kishte ç’të bënte! Vazhdonte të rritej, e të rritej! U shtri në dysheme, por një çast më vonë, dhoma iu duk e vogël e nuk e nxinte më. Atëherë provoi të mblidhej kruspull; mbështeti një bërryl tek dera dhe përkuli dorën tjetër tek koka. Por ende vazhdonte të rritej. Nuk i mbetej tjetër veçse të nxirrte një dorë nga dritarja dhe të shtrinte një këmbë në oxhak.
“Tani nuk mund të pengoj asgjë, çfardo që të më ndodhë” shfrynte me vete. “Çfarë DO TË NDODHË me mua?”
Për fat, pija magjike nuk po vepronte më dhe Liza nuk po zgjatej më tej. Por moszgjatja e mëtejshme, gjithsesi nuk i mjaftonte që ajo të dilte nga dhoma. Ndoshta, ajo kishte të drejtë kur e quante të pafat veten e saj. Por çfarë mund të bënte, për të dalë nga ajo dhomë?
“Sa mirë që ndjehesha në shtëpinë time!” mendonte vajza e gjorë. “Aty nuk zgjatesha dhe nuk zvogëlohesha çdo çast. Dhe nuk kishte minj ose lepuj që të vinin dhe të më urdhëronin sipas qejfit. Nuk duhet ta kisha ndjekur Lepurin në strofkë… E megjithatë… Megjithatë… Kjo lloj jete është goxha interesante. Do të doja të dija se çfarë mund të më ndodhë tjetër! Më parë, kur lexoja tregimet me zanat, mendoja se këto lloj ngjarjesh nuk mund të ndodhnin kurrë, por ja tani, jam unë në qendër të tyre. Do të më duhej të njihja ndonjë shkrimtar që të shkruante historitë që po më ndodhin mua! Duhet vërtetë të shkruhen! Kur të rritem do t’i shkruaj unë vetë, …, por, …, unë jam rritur”, shtoi me një zë ankues “dhe KËTU nuk ka më hapësirë që të rritem akoma!” “Gjithsesi”, vazhdoi Liza “nuk mund të bëhem më e madhe se sa jam tani. Në një lloj kuptimi, nuk është keq të mos plakesh… PO, por nëse nuk do të plakem, do të më duhet të shkoj vazhdimisht në shkollë! KJO nuk më pëlqen aspak!” “Budallallëqet e budallaqes!” shtoi menjëherë më pas. “Si do t’i bëj mësimet këtu? Këtu s’ka më vend për MUA dhe jo më për librat?” Ajo po vazhdonte kështu, duke thënë një herë njërën pjesë dhe një herë pjesën tjetër të dialogut, në një debat të fuqishëm me veten e vet, kur dëgjoi një zë nga jashtë që po e thërriste.
“Mariannna! Mariannna!” thoshte zëri, “më sill dorezat menjëherë”. Pas pak, u dëgjua në shkallë një zhurmë hapash të lehtë. Liza e kuptoi se Lepuri po ngjitej për ta kërkuar dhe ndjeu drithërima. Ajo nuk u përmend se ishte një mijë herë më e madhe se Lepuri dhe që nuk kishte asnjë arsye për t’u trembur. Nga dridhjet e saj filloi të lëkundej e gjithë shtëpia. Ndërkohë Lepuri arriti tek dera e mbyllur dhe u përpoq ta hapte me forcë. Por dera hapej nga brenda dhe brryli i Lizës që ishte mbështetur aty, nuk e lejonte që lepuri ta hapte dorën. Liza dëgjoi kafshën që thoshte: “Tani do të provoj të futem nga dritarja!”
Ajo priti gjatë dhe kur dëgjoi hapat e Lepurit që po sillej poshtë dritares, ngriti duart në ajër, sikur kërkonte të kapte diçka. Nuk kapi asgjë, por… Dëgjoi një ulërimë, dikush u rrokullis dhe vetëm një çast më pas, u dëgjua një zhurmë xhamash të thyer. Liza mendoi se Lepuri kishte rënë mbi një serë. Po atë çast, dëgjoi një zë të nevrikosur dhe ajo e njohu se ishte zëri i Lepurit.
“Pat! Pat! Ku je?” U përgjigj, një zë tjetër që Liza nuk e kishte dëgjuar më parë: “Jam këtu! Po mbledh mollët, Shkëlqesi”.
“Ç’mollë?!” tha Lepuri me një zë edhe më të nevrikosur. “Eja dhe nxirrmë prej KËNDEJ!” (U dëgjua edhe një zhurmë tjetër xhamash që thyheshin).
“Tani, Pat, më thuaj se çfarë ka në atë dritare?” “Një krah, vetëm një krah Shkëlqesi” (Shqiptoi vetëm “Ëlqesi”).
“Një krah, …, more budalla! Ku është parë ndonjëherë një krah kaq i madh? A nuk e sheh që ai zë të gjithë dritaren!”
“E shoh, shkëlqesi, por është thjeshtë, një krah”.
“Në rregull, atëherë. Gjithsesi nuk është vendi i tij; hiqe që aty, hë”.
Ra një heshtje e thellë, e ndërprerë herë pas herë nga një pëshpërimë që vinte herë nga njëri dhe herë nga tjetri bashkëbisedues. Biseda ishte pak a shumë kjo:
“Nuk kam dëshirë, Shkëlqesi. Nuk kam dëshirë”.
Dhe tjetri: “Frikacak, zbato urdhërat që të jap unë!”
Pas pak, Liza zgjati dorën dhe e tundi sërish në ajër. Këtë radhë u dëgjuan DY klithma të vogla, por zhurma e xhamave të thyer ishte më e madhe.
“Kushedi se sa sera paskan këta!” mendoi Liza. “Do të doja të dija se çfarë do të bëjnë tani. Le të më nxjerrin jashtë, qoftë edhe nga dritarja! Nuk do të doja të qëndroja këtu as edhe një minut më shumë, ju betohem!”
Ca kohë ra heshtja. Pastaj u dëgjua zhurma e rrotava të një karroje e shoqëruar nga disa zëra që përziheshin me njëri tjetrin. Liza me vështirësi arrinte të dallonte ndonjë fjali: “Ku është shkalla tjetër?” “Por unë do të sillja vetëm një”. “Tjetrën e ka Billi”. “Bill, sille këtu shkallën,  budalla!” “Ja vendose këtu, në cep” “Jo, lidhe më parë!”

“Nuk arrijnë as edhe tek gjysma…” “Do të shohësh se arrijnë, mos u bëj i bezdisshëm…” “Bill, merre litarin!” “A ta mbaj, çatinë?” “Mbaj tjegullat! Po lëvizin”. “Po bie, po bie!” “Kujdes kokat!” ( Një zhurmë e madhe). “Kush ishte?” “Billi, besoj”. “Kush zbret poshtë nga oxhaku?” “Jo, unë jo! Shko TI!” “Unë nuk kam dëshirë!” “Billi duhet të shkojë!” “Bill, zotëria thotë se duhet të zbreshësh nga oxhaku!”
“Ah, Billi duhet të zbresë nga oxhaku! Me sa duket e hidhkan gjithçka mbi shpatullat e atij të shkretit! Nuk do të doja të isha në vendin e tij. Gryka e oxhakut është e ngushtë, por ka aq hapësirë sa për ta goditur me një shkelm” tha Liza. Ajo e shtriu sa mundi këmbën në oxhak dhe priti gjersa dëgjoi dikë (nuk kuptoi se çfarë ishte) që po zbriste nëpër oxhak duke u fërkuar dhe përplasur mureve.
“Ky është Billi” tha Liza dhe gjuajti një goxha shqelm. Pastaj qëndroi në pritje të asaj që do të ndodhte.
Fillimisht dëgjoi një mori zërash si në kor që përziheshin me njëri tjetrin:
“Ja Billi!”
“Shiko, është Billi!” 
Pastaj dalloi zërin e Lepurit: “Kapeni, është aty poshtë, pranë gardhit!” Ra një heshtje e madhe, pastaj një përzierje tjetër zërash… “Ngrija kokën!” “Një konjak, shpejt!” “Mos e mbytni!” “Si shkoi? Çfarë ndodhi?” “Trego!”.
Më pas Liza dëgjoi një zë që dridhej e çirrej. (“Ky është me siguri Billi” mendoi Liza). “Faleminderit, faleminderit… Nuk e di… Mjaft, faleminderit, tani jam më mirë… Jam shumë i tronditur dhe nuk jam në gjendje ta shpjegoj… Diçka si një kukull e madhe m’u sul përballë dhe më nxorri jashtë oxhakut si një raketë”.
“I shkreti!” tha dikush.
“Nuk na mbetet tjetër veçse ta djegim shtëpinë” u dëgjua zëri i Lepurit.
E dëshpëruar, Liza thirri me gjithë forcën që kishte: “Nëse e digjni shtëpinë, do t’u sulet Dina, macja ime!” 
Pasoi një heshtje vdekjeje.
“Çfarë do të bëjnë tani?” pyeste Liza veten. “Po t’u shkojë në mendje, mund të shkulin çatinë e shtëpisë.”
Pas nja dy minutash, rrëmuja e zhurmave filloi edhe një herë. Liza njohu zërin e Lepurit që thoshte: “Për të filluar, na mjafton vetëm një karrocë dore”.
“Një karrocë dore për ÇFARË?” pyeste veten Liza. Po nuk kishte shumë kohë për të pyetur. Menjëherë një shi i dendur guriçkash ra në dritare dhe disa prej tyre e goditën në fytyrë. 
“Duhet të mos qëllojnë” tha me vete. Dhe thirri: “Është më mirë që të mos qëlloni!”
E thirrura e saj, shkaktoi një heshtje të re e të rëndë për ca kohë.
Ndërkohë Liza vuri re e çuditur se sapo  binin në dysheme, gurët ktheheshin në pasta. Asaj i erdhi një ide e shkëlqyer: “Po të ha këto pasta, do të ndodhë me siguri ndonjë ndryshim tjetër në trupin tim dhe meqë nuk mund që të bëhem akoma më e madhe, ma do mendja se do të bëhem më e vogël”.
Hëngri një pastë dhe po ndjehej e gëzuar tek pa se si po zvogëlohej. Sapo u bë  aq e vogël sa mund ta merrte dera, doli jashtë duke vrapuar.
Përpara shtëpisë kishte një tufë kafshësh dhe zogjsh të shqetësuar. Në qëndër ishte Billi, një zhapik i gjorë. Dy Derra Indie po e mbanin dhe po i jepnin të pinte diçka nga një shishe. Sapo Liza u shfaq tek pragu, të gjithë u sulën drejt saj. Liza, më e shpejtë se era, vrapoi tutje dhe u gjend mjaft shpejt në pyllin e dendur.
Liza filloi të endej nëpër pyll. “Gjëja e parë që më duhet” thoshte me vete “është që të kthehem në shtatin tim të vërtetë. Pastaj duhet të gjej patjetër rrugën që të çon në atë kopsht të mrekullueshëm. Kështu duhet të bëj”.
Pa dyshim, ky ishte një plan i shkëlqyer, por e keqja ishte se Liza nuk kishte as idenë më të vogël se si mund ta realizonte. Ajo nisi të gërmonte me ankth mes pemëve, në kërkim të kushedi se çfarë gjëje, kur një kuitje e bëri të kthente kokën. Një këlysh po e shikonte me sytë e tij të mëdhenj të rrumbullakët dhe përpiqej t’i sulej me një kthetër që e mbante gati.
“I shkreti ti!” tha Liza, e sjellshme. U përpoq me shumë mundim që të qëndronte e qetë, por trembej se mos qenushi kishte uri dhe mund ta kafshonte, ndërsa ajo e përkëdhelte.
Liza kapi një shkop dhe pa e kuptuar se çfarë po bënte, qëlloi  mbi qenushin. Ai kërceu përnjëherësh nga toka, duke lehur dhe u hodh mbi shkopin me aq vrull sa të dukej se kërkonte ta shqyente. Liza, për të qënë e sigurtë, u fsheh pas një ferre. Kur kaloi nga ana tjetër, qenushi u sul edhe një herë drejt shkopit e nga nxitimi për ta kapur, ra kokë e këmbë bashkë e u rrokullis tutje. Liza mendonte se të luante me qenushin ishte po aq e rrezikshme sa të ngacmosh një kalë që tërheq një karro dhe kishte frikë se nga një çast në tjetrin mund ta mbërthente me kthetrat e tij. Kështuqë vazhdoi të qëndronte e fshehur pas ferrës. Qenushi, ndërkohë sillej rreth shkurres dhe nuk i ndahej. Ai sikur kërkonte ta rrethonte me vrapime të shpejta, me largime të nxituara dhe të papritura dhe po me rikthime të papritura. Qenushi i shoqëronte këto lëvizje me një të lehur të thatë. Pas ca, i lodhur, u shtri tutje shkurreve; gjuha i varej, kishte mbydhur sytë dhe shfrynte.
Ishte çasti i duhur për t’u larguar. Liza vrapoi, vrapoi sa po i merrej fryma, ndërsa e lehura e qenushit po humbiste në largësi.
“Epo, çfarë qenushi!” tha Liza, duke marrë frymë me zor dhe duke tundur ca gjethe për t’u freskuar.
“Ç’lojra të bukura mund t’i kisha mësuar, nëse do të isha vetëm pak më e madhe! E shkreta unë! Tani duhet të rritem sërish! Çfarë duhet të bëj? Ma do mendja se duhet të ha ose të pi diçka… Po çfarë? Ky është problemi!”
Me të vërtetë problemi më i rëndësishëm ishte se çfarë mund të hante… Liza pa përreth midis luleve dhe barishteve, por nuk arriti të dallonte asgjë që mund të hahej. Në fund pa një kërpudhë të madhe, të lartë sa gjatësia e saj. Liza e vështroi kërpudhën nga poshtë, e vështroi rreth e rrotull dhe vendosi ta vështronte edhe nga sipër. U ngrit në majë të gishtërinjve, vështroi në majën e kërpudhës. Sytë e saj u takuan me ato të një vemjeje në ngjyrë të kaltërt që qëndronte ulur me krahët të mbledhur, në qëndrën e “kapeles”. Pinte qetësisht me një pipë të gjatë dhe kuptohej se nuk kishte ndonjë dëshirë të merrej as me Lizën dhe as me të tjerë.


KAPITULLI 5: KËSHILLAT E VEMJES
Disa çaste Vemja dhe Liza, vështruan në heshtje njëra tjetrën. Më në fund Vemja hoqi nga goja pipën dhe me zë mospërfillës dhe gjëmues, pyeti: “Kush je ti?”
Kjo nuk ishte natyrisht mënyra më e mirë për të filluar një bisedë. Liza u përgjigj me zë të trembur: “Unë … unë nuk e di për çastin se kush jam… Më së shumti mund t’u them se kush isha kur u ngrita sot në mëngjes, por që atëherë më kanë ndodhur shumë ndryshime”.
“Çfarë kërkon të thuash?” e pyeti Vemja me një pamje të ashpër. “Fol më qartë!”
“Më vjen keq, por me të vërtetë nuk mund të shpjegohem”, tha Liza “sepse unë nuk jam më unë; më kuptoni?”
“Jo” ia bëri Vemja.
“Më vjen keq që nuk mund të të qartësoj më shumë”, vazhdoi Liza me shumë mirësjellje “por nuk po kuptoj gjë as edhe unë vetë. Të ndryshosh madhësinë e trupit shumë herë në një ditë, është një gjë që të huton goxha, më besoni”.
“Nuk mendoj kështu” tha Vemja.
“Ndoshta sepse nuk e keni provuar një gjë të tillë” tha Liza. “Mbase, kur të ktheheni në pupë, (dhe kjo do të ndodhë një ditë), e pastaj nga pupë në flutur, do të ndjeheni e hutuar edhe ju si unë tani”.
“Jo nuk e besoj,” tha Vemja.
“Mbase mënyrat tona të vështrimit të gjërave janë pak të ndryshme. MUA më duket shumë e çuditshme kjo që më ka ndodhur”.
“Ty, ndoshta” tha Vemja me një ton të hapur përçmimi. “Dhe kush je TI?”
Pyetja e çoi sërish në fillim bisedën. Liza tashmë kishte filluar të nervozohej me Vemjen nga mënyra e saj përçmuese kur fliste. Prandaj kësaj pyetjeje iu përgjigj me një ton edhe më të thatë: “Mendoj se më parë duhet të jeni JU që duhet të më thoni se kush jeni”.
“Dhe pse?” tha Vemja.
Kështu lindi një problem i vështirë. Dhe me që Liza nuk ishte në gjëndje që ta zgjidhte këtë problem dhe Vemja po shfaqte një gjëndje edhe më të MADHE nervozizmi, ajo i kthye kurrizin dhe nisi të largohej.
“Mos ik!” i bërtiti Vemja. “Do të të them një gjë të rëndësishme!”
Ishte padyshim një ftesë tunduese. Liza u kthye. Vemja më në fund foli.
“Ruaj qetësinë!” tha.
“Kjo është e gjitha çfarë do më thoshe” pyeti Liza, duke u munduar ta fshihte mungesën e respektit të saj ndaj vemjes.
“Jo” tha Vemja.
“Fundja, edhe mund të pres” tha Liza. Nuk kishte gjë tjetër për të bërë dhe ndoshta ajo qënie disi moskokëçarëse, mund t’i thoshte diçka me të vërtetë interesante. Disa çaste Vemja vazhdoi të pinte duhan me pamje madhështore dhe pa thënë asnjë fjalë. Pastaj hapi krahët, hoqi pipën nga goja dhe pyeti:
“Pra, ti beson se ke ndryshuar, ë?”
“Besoj se është tamam kështu,” tha Liza. “Nuk po mundem të kujtoj më gjërat që dija, …, dhe nuk mund të ruaj të njëjtën madhësi të trupit as për dhjetë minuta radhazi”.
“Po çfarë nuk mund të kujtosh?” pyeti Vemja.
“Shumë gjëra. Për shëmbull, u përpoqa të recitoja vjershën “Krokodili i vogël”, por më doli krejt ndryshe!” tha Liza e mërzitur.
“Provo të recitosh vjershën: “Ti je plak, Baba Uilliam” tha Vemja.
Liza, duke mbajtur një dorë në tjetrën, filloi të recitonte:
I thotë djali plakut:
Ti je plak,
ti je plak
Mendja të gënjen
Shtiresh kot si akrobat,
i marrosur plak!
Ke harruar sa vjeç je
Koka krejt e bardhë,
Ti nuk je më djalosh,
je një plak i marrë!
Ç’bën kështu,
ç’bën kështu
O plak flokë bardhë,
Kokën ti vendos në dhe,
këmbët ngre në re!
Ti je plak,
ti je plak
Të gënjen kot mendja,
Mos u bëj kot akrobat,
i marrosur plak!
I thotë plaku djalit:
Unë jam plak,
vërtet jam plak,
nuk jam më i ri,
dikur trembesha
mos vras trurin,
tru nuk kam tani!
Unë jam plak, unë jam plak,
Koka krejt e bardhë,
Dikur isha djalosh trim,
Tani një plak i marrë!
I thotë djali plakut:
Ti je plak, ti je plak,
Një plak i dhjamosur
Shtiresh kot si akrobat
I marrosur plak.
Rrotullohesh ti në derë,
në ajër, fluturon,
të ka marrë mendja erë
koha perëndon.

I thotë plaku djalit:

Unë jam plak,
unë jam plak,
Koka krejt e bardhë,
Dikur isha djalosh trim,
Tani një plak i marrë!
I thotë djali plakut:
Ti je plak, ti je plak,
ç’ke ashtu në pjatë?
Asnjë dhëmb s’ke në gojë
nuk ha dot një patë.
Asnjë dhëmb nuk ke në gojë
nuk shqyen një patë
qesh me lot në dritare
gruaja jote plakë.
Qesh me lot në dritare
Eh më lot qesh plaka
frikë jo, s’të ka më fare
është bërë me flatra.
Ti je plak, ti je plak
floku krejt i bardhë
hunda ty të është krrusur
tundet si një ngjalë.
I thotë plaku djalit:
Unë jam plak,
vërtet jam plak,
nuk jam më i ri,
dikur luaja unë me botën,
luan ti tani.

“Nuk është kështu” tha Vemja.
“Ndoshta jo tamam,” u përgjigj e ndrojtur Liza. “Ndonjë varg nuk e mbaja mend”.
“Ishte e gjitha gabim, nga fillimi gjer në fund” tha Vemja e bindur.
Ra një heshtje shumë e gjatë dhe e rëndë.
Pas pak foli sërish Vemja.
“Çfarë madhësie të shtatit do të doje të kishe?”.
“Për madhësinë nuk e vras dhe aq shumë mendjen” u përgjigj me shpejtësi Liza. “Por nuk e duroj dot atë ndryshim aq të shpeshtë, më kupton”.
“Nuk e di në është apo jo e këndëshme” tha Vemja. Liza nuk u përgjigj. Ajo e ndjente se po e humbiste me të vërtetë qetësinë.
“A  ndjehesh e lumtur tani?” pyeti Vemja.
“Në të vërtetë do të doja të isha PAK më e  madhe. Nëse është e mundur, natyrisht” tha Liza. “Shtatë centimetra e gjysëm është me të vërtetë shumë pak”.
“Është një madhësi e përshtatshme!” tha Vemja me vendosmëri. Ndërsa fliste u zgjat në të gjithë madhësinë e vet (ishte saktësisht shtatë centimetra e gjysëm).
“Po unë nuk jam mësuar kaq e vogël!” tha me zë qaraman vajza e gjorë. Dhe mendonte:
“Këtyre me sa duket nuk u bën përshtypje ndryshimi i madhësisë!”
“Do të mësohesh edhe ti me kohë” tha Vemja dhe vendosi përsëri në gojë pipën e filloi të tymoste qetësisht. Liza priti me durim që Vemja mendjemadhe të merrte mundimin e të fliste. Pas pak Vemja hoqi sërish pipën nga goja, hapi gojën dy a tri herë dhe u shtriq krejtësisht. Pastaj zbriti nga kërpudha dhe, ndërsa ikte duke u zvarritur nëpër bar, tha vetëm kaq: “Njëra anë do ta zgjasë; tjetra do ta shkurtojë”.
“Njëra anë e KUJT? Ana tjetër e KUJT?” pyeti Liza.
“E kërpudhës” u përgjigj Vemja, sikur Liza të kishte folur me zë të lartë. Një çast më vonë Vemja nuk ishte më aty.
Liza u kthye e menduar drejt kërpudhës. Ndejti një copë herë duke pyetur veten se cilat mund të ishin anët, duke qënë se kërpudha ishte e rrumbullakët. Ishte një çeshtje me të vërtetë e vështirë. Liza zgjati duart drejt kapelës së kërpudhës dhe këputi disa copa, nga anë të ndryshme.

“Kush do të jetë ana që të zgjat?” pyeste veten e pasigurtë ndërsa e kafshonte për të bërë një provë, copën e  kërpudhës që mbante në dorën e djathtë. Papritmas ndjeu një goditje të fortë nën mjekër; në fakt mjekra ishte përplasur tek këmbët e saj! U tremb nga ndryshimi i papritur, por meqë nuk kishte asnjë çast për të humbur sepse vazhdonte të zvogëlohej, Liza shpejtoi të kafshonte copën tjetër të kërpudhës. Mjekra ishte tashmë aq afër këmbëve sa që, për të hapur vetëm pak gojën, Liza duhet të bënte një sforcim të mundimshëm. Por ia doli mbanë dhe përtypi copën e kërpudhës që mbante në dorën e majtë.
“Më në fund, koka ime është e lirë!” tha Liza e gëzuar. Por gëzimi i saj u kthye në habi sepse nuk arrinte më të shikonte se ku kishin përfunduar shpatullat. Vështroi poshtë dhe dalloi vetëm një qafë shumë të gjatë. Qafa dukej sikur ngrihej mbi një trung sipër një deti me gjethe jeshile që humbisnin larg.
“Çfarë është gjithë ky gjelbërim aty poshtë?” pyeti veten Liza. “Ku janë shpatullat e mia? Po duart e mia? Përse nuk i shoh?”
U përpoq të luante duart, por nuk dalloi gjë tjetër veçse një hapje gjethesh jeshile diku larg. E kuptoi se ishte e kotë të përpiqej që të ngrinte duart tek koka dhe u përpoq të paktën që të takonte njërën dorë me tjetrën. U gëzua shumë kur vuri re se qafa e saj po rrotullohej në të gjitha drejtimet, si një gjarpër. Sapo arriti të kthente qafën me zig-zag dhe ishte duke u përgatitur që ta hidhte mes gjithë atyre gjetheve (ishin majat e pemëve nën të cilat kishte ecur më parë), kur një fishkëllimë e mprehtë e ndaloi papritmas. Një pëllumbeshë u drejtua drejt saj dhe përplasi fort krahët e saj në faqet e Lizës.
“Gjarpër!” pëshpëriti Pëllumbesha.
“Unë nuk jam gjarpër!” tha Liza e tronditur. “Ik tutje”.
“Gjarpër,gjarpër!” përsëriti Pëllumbesha. Por ndjehej se nuk po fliste më me aq bindje. Pas një rrahje flatrash shtoi: “Unë  jam përpjekur me çdo mënyrë që të shmangem, por përsëri kudo më shfaqesh përpara!”
“Nuk po të kuptoj çfarë thua!” tha Liza.
“Jam përpjekur të të shmangem mes rrënjëve të pemëve, jam përpjekur të shmangem tek prita, jam përpjekur të shmangem tek gardhi”, vazhdoi Pëllumbesha, pa i kushtuar vëmëndje, “por pa dobi! Ju mbeteni gjarpërinj! Askush nuk mund t’u ngjasojë, askush!”
Liza ishte gjithnjë e më e shqetësuar; donte të përgjigjej, por pastaj mendoi se ishte  e kotë të flisje gjersa Pëllumbesha nuk do ta kishte përfunduar të gjithë fjalën e saj.
“Sikur të mos më mjaftojë lodhja e madhe nga ngrohja e vezëve të mia,” tha Pëllumbesha, “më duhet që natë e ditë të qëndroj me sytë hapur për t’u ruajtur nga gjarpërinjtë! As edhe një çast gjumë nuk kam mundur të bëj këto tri javët e fundit! As edhe një çast!”
“ Më vjen shumë keq që ti ke kaq shumë shqetësime” tha Liza që po fillonte të kuptonte diçka.
“Kur gjeta pemën më të lartë të pyllit”, vazhdoi Pëllumbesha e hutuar, duke ngritur zërin, “besoja se isha e sigurtë, por ja tek më zbret një gjarpër nga qielli! Gjarpër, je! Gjarpër!”
“Po NUK jam gjarpër, të them” u përgjigj Liza. “Unë jam … jam…”
“Dhe atëherë, ÇFARË je?” pyeti Pëllumbesha. “Unë shoh se ti je diçka që po përpiqet të më mashtrojë”.
“Unë… jam një fëmijë, një vajzë” tha Liza, edhe pse dyshonte ndërsa sillte ndërmend të gjitha ato ndryshime nëpër të cilat kishte kaluar.
“Më bëre të gajasem!” tha Pëllumbesha me sarkazëm. Ishte e dukshme se zëri i saj kishte një ton përçmues. “Në jetën time kam parë vajza, por ASNJËRËN me një qafë të gjatë si tënden! Jo, nuk të besoj! Ti je një gjarpër, mos e moho. Do të doja të shikoja nëse ke guximin të thuash se nuk ke ngrënë kurrë një vezë”.
“Po, vezë kam NGRËNË” u përgjigj Liza, që ishte një vajzë e sinqertë. “Por edhe vajzat i hanë vezët, jo vetëm gjarpërinjtë. Nuk e di një gjë kaq të thjeshtë?”
“Nuk e di,” tha Pëllumbesha. “Por nëse edhe ato i hajnë vezët, mund të them se edhe ato janë një lloj gjarpëri. Nuk mund të bëj një krahasim tjetër, me të vërtetë!”
Liza heshti disa minuta, sepse ideja e të qënit një gjarpër, një vajze si ajo, i dukej shumë tronditëse. Pëllumbesha përfitoi nga heshtja dhe theksoi:
“Jam e bindur se ti po KËRKON vezë! Nuk ka ndonjë ndryshim për mua nëse ti je një vajzë apo një gjarpër?”
“Për MUA ka një ndryshim të madh!!” tha menjëherë Liza. “Por unë nuk po kërkoj vezë, edhe pse ti mendon kështu. Edhe po të ishte kështu, unë nuk do të kërkoja vezët e tua; nuk më pëlqejnë vezë të gjalla”.
“Ik, atëherë që këtu!” tha Pëllumbesha. Dhe duke guitur u kthye në çerdhen e saj. Liza u përkul midis gjetheve, aq sa mundej, por qafa e saj vazhdonte të ngatërrohej në mes të degëve dhe herë pas here i duhej ta shtrembëronte për ta kaluar. U përmend se në duar i kishin mbetur edhe dy copa kërpudhe. Filloi të kafshonte pak nga njëra dhe pak nga tjetra. Kështu një herë duke u zmadhuar dhe një herë duke u zvogëluar, arriti në madhësinë e saj të zakonshme.
Liza nuk po u besonte syve. Ndjehej mirë dhe filloi të fliste, si gjithnjë, me vete:
“Ja, gjysma e planit tim u realizua. Sa të mundimshme kanë qënë gjithë këto rritje dhe zogëlime të shtatit! Nuk e kam ditur kurrë se ç’mund të më ndodhte minut pas minute! Sidoqoftë, tani që kam përsëri shtatin tim të zakonshëm, është çasti të gjej kopshtin… Por nuk e di në kam për ta gjetur”.
Ajo vazhdonte të fliste me veten dhe pa e kuptuar kishte arritur në një lirishtë, në mes të së cilës kishte një shtëpizë jo më të gjatë se një metër.
“Kushdo që të banojë këtu”, mendoi Liza “do të trembet, kur të shikojë një vajzë kaq të madhe!” Ajo nisi të kafshonte përsëri copën e kërpudhës që kishte në dorën e djathtë dhe kur u bë rreth njëzet centimetra, iu afrua shtëpisë.


KAPITULLI 6: DERRKUCI DHE PIPERI
Liza qëndroi mjaft gjatë duke vështruar  shtëpinë e nuk e dinte se çfarë duhej të bënte. Papritmas erdhi me vrap nga pylli, një oborrtar i mbretit. Liza e mori me mend nga veshja e tij se ishte një oborrtar mbretëror, paçka se nga fytyra ishte një peshk. Oborrtari qëndroi para derës dhe trokiti fort me nyjet e gishtave. Derën erdhi ta hapte një oborrtar tjetër me një fytyrë të rrumbullakët dhe sytë të dalë si të një bretkose. Liza vërejti se oborrtarët mbanin të dy nga një paruke të bukur të bardhë dhe me kaçurrela në kokë. Liza u bë kureshtare të dinte se çfarë po ndodhte dhe u afrua edhe ca për të dëgjuar. Oborrtari-Peshk nxorri nga poshtë krahut një letër gjigande, të madhe gati sa shtati i tij dhe ia zgjati oborrtarit-Bretkosë duke i thënë me ton solemn:
“Për Dukeshën. Është një ftesë nga ana e Mbretëreshës për të lozur me top”.
Oborrtari-Bretkosë përsëriti me të njëjtin ton solemn, por duke ndryshuar ca radhitjen e fjalëve:
“Nga Mbretëresha. Një ftesë për të lozur me top me Dukeshën”.
`Pastaj u përkulën që të dy aq shumë sa kaçurelat e parukeve u ngatërruan tek njëra tjetra. Papritur, Liza filloi të qeshte shumë, sa iu desh të vraponte e të fshihej në pyll nga frika se mos këta të dy e shihnin. Kur doli nga pylli oborrtari-Peshk ishte larguar, ndërsa tjetri ishte shtrirë përtokë, pranë derës dhe shikonte në ajër i hutuar. Liza iu afrua me ndrojte portës dhe trokiti.
“Nuk duhet kurrë që të trokasësh”, i tha oborrtari-Bretkosë, “për dy arsye: së pari unë, ashtu si edhe ti, jam jashtë derës dhe arsyeja e dytë është se ata brenda janë duke bërë aq shumë zhurmë sa nuk do të të dëgjojnë kurrë”.
Ishte e vërtetë. Nga brenda shtëpisë vinin zhurma shurdhuese, ulërima që nuk pushonin, teshtima dhe, herë pas here, ca kërcitje të forta pjatash apo enësh balte që bëheshin copë copë.
“Dhe ç’duhet të bëj që të futem brenda?”, pyeti Liza.
“Fakti që ti troket në derë ka një kuptim” vazhdoi oborrtari-Bretkosë pa e përfillur atë që
thoshte Liza. “Në se mes nesh do të ishte dera dhe ti për shembull, do të ishe brenda, mund të trokisje dhe unë mund të provoja ta hapja. Kuptove?”
Ndërsa fliste, oborrtari mbretëror nuk e përqendronte shikimin tek ajo, por diku gjetiu në hapësirë.  “Kjo tregon mungesë edukate”, mendonte Liza. “Por ndoshta nuk mund të bëjë ndryshe, sepse i ka sytë në pjesën e sipërme të kokës… Por të paktën do të mund t’i përgjigjet pyetjes sime!”                 
“Ç’duhet të bëj për të hyrë brenda?” foli me zë të fortë Liza.
“Duhet të presësh këtu deri nesër…” u përgjigj oborrtari-Bretkosë.
Në atë çast, dera u hap dhe një pjatë e madhe fluturoi me fishkëllimë mbi kokën e Kamarierit, u përplas e u thye në trungun e një pemë në pyllin aty pranë.
“…ose deri pasnesër” vazhdoi oborrtari-Bretkosë me një ton shpërfillës, sikur asgjë të mos kishte ndodhur.
“Ç’duhet të bëj për t‘u futur brenda?” pyeti Liza edhe një herë tjetër, me një ton ende më të rëndë.
“A DUHET patjetër të futesh brenda?” pyeti oborrtari-Bretkosë. “Kjo është çështja e parë që duhet zgjidhur”.
Mbase ishte e drejtë pyetja e tij, por Lizës nuk i pëlqente që t’i fliste dikush në një mënyrë të tillë përçmuese.
“Mënyra e komunikimit të kafshëve është e tmerrshme”, tha me vete. “Të çmend!”
Oborrtari-Bretkosë mendoi se kishte ardhur çasti që të përsëriste ankesën e vet, duke ndryshuar ndonjë fjalë: “Do të më duhet, të qëndroj ulur këtu, për ditë e ditë të tëra”.
“Po unë çfarë duhet të bëj?” pyeti Liza.
“Bëj çfarë të duash” u përgjigj oborrtari-Bretkosë dhe filloi të fishkëllente.
“Është e kotë që të vazhdoj të flas me të” tha Liza e dëshpëruar. “Është krejt i marrë, i shkreti!”
Me  guxim, shtyu derën dhe hyri brenda.
Dera të çonte në një kuzhinë të madhe  të mbushur plot me tym. Dukesha qëndronte në mes të kuzhinës, ulur mbi një stol me tri këmbë, duke tundur një bebe. Kuzhinierja ishte përkulur mbi furnellë dhe trazonte një tenxhere të madhe nga e cila vinte një erë supe.
“Duhet të ketë shumë piper në atë supë!” mendoi Liza dhe filloi të teshtinte.
Me të vërtetë kishte shumë piper në ajër. Edhe Dukesha teshtinte herë pas here. Ndërsa fëmija, teshtinte dhe qante pa pushuar.
Vetëm dy vetë nuk teshtinin, kuzhinierja dhe një maçok i madh i ulur pranë vatrës që zgërdheshej nga njëri vesh tek tjetri.
“Ju lutem” tha Liza me ngurim, sepse nuk ishte shumë e sigurtë në se ishte e drejtë të fliste ajo e para. “A mund të më thoni pse maçoku zgërdheshet në atë mënyrë?”
“Është një maçok Çesteri,” tha Dukesha, “ja përse. Derrkuc!”
Kjo fjala e fundit u tha me aq forcë sa Liza u drithërua, por shpejt e vuri re se fjala ishte thënë për fëmijën dhe jo për të. Atëherë mori guximin dhe vazhdoi:
“Vërtet nuk e dija se maçokët e Çesterit zgërdheshen; bile nuk e dija as se macet dhe maçokët në tërësi MUND të zgërdheshen”.
“Kushdo mund të zgërdheshet” tha Dukesha. “Dhe më të shumtit zgërdheshe”.
“Eh, unë nuk njoh ndonjë që mund të zgërdheshet” tha Liza me zë të butë, e gëzuar që më në fund kishte nisur një bisedë me dikë.
“Ty nuk të duhet të njohësh shumë gjëra,” tha Dukesha. “Kjo është e rëndësishme”.
Toni urdhërues i Dukeshës, nuk i pëlqeu Lizës, prandaj u përpoq të ndryshonte temën e bisedës. Ndërsa përpiqej për të gjetur diçka që të mund të fliste, kuzhinieria hoqi tenxheren e supës nga zjarri dhe për një herësh filloi të gjuante drejt Dukeshës dhe bebes, me çfarë i kapte dora. Në fillim fluturuan mollët, pastaj  tiganët, vazot dhe pjatat. Dukesha dukej sikur nuk e vinte re fare. Nuk i bënte përshtypje as edhe kur goditej. Fëmija edhe më parë po qante me ulërima dhe ishte e pamundur të kuptoje nëse ndjente apo jo dhimbje nga goditjet që po merrte.
“Ej, ej, tregoni pak kujdes!” thërriste Liza, duke kërcyer sa andej këndej e trembur. “Oh! Hunda e tij e shkretë!” bërtiti kur një prej tenxhereve goditi hundën e fëmijës dhe për pak sa nuk ia hoqi fare.
“Nëse çdokush do të shihte punët e tij e nuk do të ngatërrohej me punët e të tjerëve, bota do të rrotullohej më me shpejtësi!” tha nëpër dhëmbë Dukesha, me zë të ngjirur.
“Por një gjë e tillë nuk do të kishte vlerë” tha Liza, e kënaqur që po i shfaqej rasti që të tregonte diturinë e saj. “Mendoni se çfarë ndryshimi do t’u ndodhte ditëve dhe netëve! Në të vërtetë tokës i duhen plotësisht njëzet e katër orë për t’u rrotulluar rreth boshtit të saj. Kjo është e përcaktuar si me sopatë ”.
“Meqë ra fjala për sopata” e ndërpreu Dukesha që nuk e kishte dëgjuar mirë se çfarë ishte thënë, “Pritjani kokën!”
Liza i hodhi një shikim të shqetësuar kuzhinieres për të parë nëse kishte ndërmend ta zbatonte urdhërin e dhënë; por kuzhinierja ishte duke përzier supën dhe me sa dukej as nuk e kishte dëgjuar. Atëherë Liza guxoi të fliste edhe një herë tjetër: “Njëzet e katër orë, apo dymbëdhjetë? Unë… “
“Mos më bezdis!” tha Dukesha. “Nuk i kam dashur kurrë llogaritë”. U kthye nga fëmija dhe filloi ta përkëdhelte duke i kënduar një nina-nana të çuditshme dhe në fund të çdo vargu, e tundte fëmijën dhunshëm. Nina-nana kishte këto fjalë:
“Nëse bebi i vogël
është çamarrok,
dhe në shtëpi
krijon veç mërzi 
me fjalë qortojeni, 
me pëllëmbë qëllojeni”.
KORI (i përbërë nga kuzhinierja dhe i vogli) e shoqëronte:
Uh! Uh! Uh!
Në çastin kur fillonte e këndohej strofa e dytë e këngës, Dukesha e hidhte fëmijën sa në një krah në tjetrin, me aq shumë force, sa ai i shkreti ulërinte i llahtarisur. Liza me mundim  arriti të dëgjonte fjalët:

Me që bebi i vogël 
ishte çamarrok
dhe në shtëpi
krijonte veç mërzi
që në gjumë ta vija
m’u desh që ta rrihja.
KORI: Uh! Uh! Uh!

“Merre dhe përkëdhele pak ti, meqë paske dëshirë!” i tha më në fund Dukesha Lizës dhe i lëshoi fluturimthi fëmijën. Pastaj shtoi: “Unë duhet të përgatitem për ndeshjen me top me Mbretëreshën” dhe doli me hap të shpejtë nga dhoma. Kuzhinierja e qëlloi nga prapa me një tigan, por nuk e goditi dot.
Liza me zor e mbante fëmijën. Ai nuk kishte formën e një fëmije të zakonshëm dhe tundte këmbë e duar në të gjitha drejtimet. “Ka formën e një ylli deti” mendoi Liza.
I vogli shfrynte si një oxhak lokomotive, përkulej, ngrihej, lëvizte me shumë forcë dhe pas disa minutash, Liza e kishte shumë të vështirë ta mbante në duar. Më në fund i ra në mendje se mënyra më e mirë që të mos i shpëtonte nga duart, ishte të përkulte trupin e saj mbi të.
“Duhet ta shtërngoj njëherësh nga veshi i djathtë dhe nga këmba e majtë”.
E shtërngoi ashtu dhe e ngriti lart në ajër të freskët.
“Nëse nuk e marr me vete këtë fëmijë”, mendonte Liza, “këta këtu, do ta vrasin pa tjetër,” dhe pas pak shtoi, “Mos do të ishte ndonjë mëkat po ta lija në atë shtëpi?”
Ajo i tha me zë të lartë fjalët e fundit dhe fëmija hungëriti, sikur donte të përgjigjej.
“Mos hungëri”, tha Liza “nuk është kjo mënyra më e sjellshme për t’u shprehur”.
Fëmija hungëriti sërish dhe Liza e vështroi me vëmendje për të kuptuar se ç’ishin këto britma të çuditshme. Nuk kishte asnjë dyshim se hunda e fëmijës ishte tepër e ngritur. Asaj iu duk më tepër si një noçkë, se sa një hundë e vërtetë. Madje edhe sytë ishin shumë më të vegjël se ato të një fëmije. Në tërësi, pamja e përgjithshme e bebit, nuk i pëlqeu Lizës.
“Ndoshta ishte vetëm duke u përtypur” mendoi Liza. Fërkoi sytë e saj se mos ndoshta kishte ndonjë perde lotësh e nuk shikonte mirë. Jo, nuk kishte asnjë pikë loti.
“Nëse ti fillon e shndërrohesh në një derrkuc, i dashuri im!” tha Liza, serioze, “po të lajmëroj që tani se nuk të mbaj dot!”
Vogëlushi u përtyp sërish (ose hungëriti, nuk ishte e mundur ta dalloje). Disa çaste qëndruan në heshtje që të dy.
Liza filloi të mendonte: “Si mund ta mbaj  këtë krijesë, po ta çoj në shtëpi?”
I vogli lëshoi sërish një hungërimë, por kaq të fortë sa Liza, në çastin e parë, u tremb. Tanimë nuk gabohej më. I porsalinduri ishte një Derrkuc, një Derrkuc i vërtetë. Liza mendoi se nuk kishte kuptim të vazhdonte ta mbante në dorë dhe e lëshoi në tokë. Derrkuci duke trokthitur, u largua, me siguri drejt pyllit. Liza u qetësua.
“Po të kishte qënë një fëmijë”, tha me vete “kur të rritej do të kthehej në një djalë të tmerrshëm. Por besoj se tani, aty në pyll, mund të bëhet një goxha derr”.
Ajo filloi të mendonte për fëmijët e tjerë që njihte duke i përfytyruar si derra të rritur. Në atë çast, ishte pikërisht duke thënë me vete:
“Do të më duhej të njihej mënyra …” por pa Maçokun e Çesterit të shtrirë mbi një degë aty tutje dhe e ndërpreu mendimin.
Gjëja e vetme që Maçoku bëri, kur pa Lizën, ishte një shtrembërim i mustaqeve. Lizës, në fillim kjo iu duk diçka e natyrshme. Pak më vonë dalloi thonjtë e gjata dhe dhëmbët e e shumtë dhe mendoi se duhej të ishte më e kujdesshme dhe të sillej më me respekt me të.
“Maçok i Çesterit” filloi me ndrojtje, sepse nuk dinte ende se si Maçoku do ta priste mënyrën si ajo po i drejtohej. Maçoku u përgjigj duke hapur gojën dhe duke bërë një të zgërdhirë akoma më të madhe. 
“Duket i kënaqur…” mendoi Liza. Dhe vazhdoi: “A mund të më tregosh se çfarë rruge duhet të marr, të lutem?”
“Varet, se ku do të shkosh” u përgjigj zgjuarsisht Maçoku.
“Se Ku, nuk më intereson shumë” tha Liza.
“Atëherë çfardo rruge që të marrësh në rregull je” tha Maçoku.
“… mjafton që të arrij në NDONJË VEND” shtoi Liza për t’u shpjeguar më qartë.
“Mund të ndjehesh e qetë” tha Maçoku. “Mjafton që të kesh fuqi për të ecur”.
Lizës iu duk sikur e gjitha kjo, ishte goxha e vërtetë dhe kaloi në një pyetje tjetër: “ Kush banon nga AJO anë?”
“ Nga AJO anë” tha Maçoku, dhe bëri një shenjë me putrën e djathtë, “jeton KAPELEBËRËSI. Nga TJETRA” dhe bëri shenjë me putrën e majtë “banon LEPURI 
MARSIAN. Mund t’i bësh vizitë kujt të duash; janë të çmendur që të dy”.
“Po unë nuk kam asnjë dëshirë t’u bëj vizitë të çmendurve!” u përgjigj Liza pak e mërzitur.
“Ah, nuk ke ç’bën!” tha Maçoku. “Këtu jemi të gjithë nga pak të çmendur. Unë jam i çmendur. Edhe ti je e çmendur”.
“Si guxon të thuash se unë qenkam e çmendur?” tha Liza.
“Je e çmendur” u  përgjigj Maçoku. “Përndryshe nuk do të kishe ardhur gjer këtu”.
Lizës përgjigja e tij nuk iu duk aspak e pëlqyeshme; megjithatë nuk e la bisedën: “Po ti edhe veten e quan të çmendur?” 
“Unë nuk mund të them se qentë janë të çmendur” u përgjigj Maçoku me një pamje filozofi. “Je e një mendjeje me mua?” 
“Besoj se po”.
“Mirë”, vazhdoi Maçoku “ti a e di se qentë, kur janë të zemëruar, hungërijnë dhe kur janë të gëzuar tundin bishtin. Unë, krejt ndryshe, kur jam i gëzuar mërmëris dhe kur jam i nevrikosur tund bishtin. Kjo tregon se jam i çmendur”.
“Por unë atë nuk e quaj mërmëritje” u përgjigj Liza. “Mua më duket si një gërrhitje”.
“Quaje si të duash” tha Maçoku. “Do të shkosh të luash me top tek Mbretëresha, sot?” 
“Do të më pëlqente shumë” tha Liza. 
“Por nuk më ka ftuar askush”.
“Do të shihemi aty” tha Maçoku. Dhe u zhduk.
Ikja e tij nuk e çuditi aspak Lizën. Tanimë kishte provuar aq shumë çudira sa nuk i bënte më përshtypje asgjë. Ajo ishte ende duke vështruar vendin ku, një çast më parë gjendej Maçoku dhe papritmas ai u kthye.
“A s’më thua se çfarë ndodhi me atë fëmijën?” tha Maçoku. “Harrova të të pyesja”.
“U kthye në derrkuc” u përgjigj qetësisht Liza. Edhe asaj po i dukej e natyrshme të shihte maçokët të shfaqeshin dhe të zhdukeshin papritmas.
“E mora me mend,” tha Maçoku dhe u zhduk sërish. Liza priti pak për të qënë e sigurtë se nuk do të kthehej më, . Kur u bind se Maçoku nuk do të kthehej më, u drejtua tek vendi ku banonte Lepuri Marsian. Ajo po thoshte me vete: “Kapelebërës kam njohur sa të duash. Tani do të doja të njihja lepurin Marsian. Besoj, meqë jemi në muajin maj, nuk do të jetë ende krejt i çmendur. Të paktën nuk do të jetë aq i çmendur sa do të ishte përshembull në muajin mars.”
Ndërsa thoshte këto fjalë vështroi lart dhe pa edhe një here Maçokun, tani të  ulur në degën e një peme.
“Nuk të dëgjova mirë, në u bë derrkuc apo hardhucë?” e pyeti Maçoku.
“Derrkuc të thashë” u përgjigj Liza. “Dhe tani shpresoj se nuk do vazhdosh të ikësh dhe të kthehesh kaq papritmas; përndryshe do të më merret mendja”.
“Si të duash” tha Maçoku. Dhe këtë herë u zhduk ngadalë, pak nga pak, nga maja e bishtit gjer tek e zgërdhira e tij që mbeti në ajër edhe kur i gjithë trupi ishte zhdukur.
“Eh! Kisha parë aq herë maçokë që nuk zgërdhiheshin” mendoi Liza. “Por nuk kisha parë kurrë një zgërdhitje pa maçok. Është gjëja më e çuditshme që më ka ndodhur gjer tani”.
Nuk ishte e nevojshme të ecje shumë, për të dalluar shtëpinë e Lepurit Marsian. Liza mendonte se ajo duhej të ishte shtëpia e tij, ngaqë oxhaqet kishin formën e veshëve të gjatë dhe çatia ishte e gjitha e mbuluar me qime. Shtëpia dukej goxha e madhe dhe Liza mendoi se para se të afrohej, do të ishte më mirë të kafshonte copën e kërpudhës që mbante në dorën e majtë. Vetëm pasi ishte zgjatur ndonjë gjysëm metri, vazhdoi të afrohej drejt shtëpisë, por gjithnjë duke ecur me shumë kujdes.
“Po të jetë krejt i çmendur?” po thoshte Liza. “Ndoshta do të ishte më mirë fillimisht të shkoja për një vizitë tek Kapelebërësi”.

KAPITULLI 7: ÇAJI I TË ÇMENDURVE
Përpara shtëpisë, nën një pemë me gjethe të dendura, ishte shtruar tryeza e çajit. Pranë e pranë, ishin ulur e po pinin çaj Lepuri Marsian dhe Kapelebërësi. Në mes të tyre gjendej një Gjer që e kishte mbërthyer një gjumë i rëndë. Lepuri dhe Kapelebërësi, ndërsa bisedonin me njëri tjetrin, mbanin brrylet të mbështetura në kokën e Gjërit.
“Nuk është ndonjë rehati për Gjërin kjo mbështetje brrylash” mendoi Liza. “Por ai fle dhe ndoshta nuk ndjen gjë”.
Edhe pse tavolina ishte goxha e madhe, të tre të ftuarit ishin ngjeshur në një cep të saj.
“Nuk ka vend! Nuk ka vend!” i thanë njëherësh Lizës, kur ajo po afrohej.
“KA SHUMË vend!” u përgjigj Liza e fyer. Pastaj, thjesht për t’i fyer, u ul në një kolltuk të bukur bosh në anën tjetër të tavolinës.
“Do pak verë?” tha atëherë me një ton gati miqësor Lepuri Marsian.
“Nuk shoh verë gjëkund” vërejti Liza. Në fakt, ajo kishte hedhur vështrimin në tavolinë dhe nuk kishte dalluar gjë tjetër, me përjashtim të çajit.
“Në të vërtetë nuk ka” tha Lepuri.
“Atëherë nuk ështe ndonjë sjellje e pëlqyeshme të më afrosh diçka që nuk është” tha Liza e fyer.
“Nuk ishte e pëlqyeshme as kur ti u ule  pa u ftuar” u përgjigj aty për aty Lepuri Marsian.
“Nuk e dija se kjo tryezë ishte vetëm e juaja,” tha Liza. “Kjo duket sikur është e përgatitur për më shumë se tri veta!”
“Flokët e tu kanë nevojë për një të prerë” tha Kapelebërësi pasi kishte vëzhguar Lizën një copë herë me shumë kureshtje. Këto ishin edhe fjalët e tij të para.
“Nuk u bëhen vërejtje të tilla vajzave” tha Liza e ashpër. “Është mungesë edukate.” Kur dëgjoi këto fjalë, Kapelebërësi shqeu sytë nga çudia, por fjalët e vetme që tha ishin: “Përse një Korb i ngjan një tryeze shkrimi?”
“Ja, tani do të dëfrehemi!” mendoi Liza. “Jam e lumtur që po më bëjnë pyetje”. Dhe shtoi fort: “Besoj se e di…”
“Vërtetë beson se mund të përgjigjesh saktë?” pyeti Lepuri Marsian.
“Pikërisht kështu” u përgjigj menjëherë Liza.
“Atëherë thuaje menjëherë atë që ti mendon” vazhdoi Lepuri.
“E them,” u përgjigj me shpejtësi Liza. “Por në fund të fundit, ajo që unë mendoj… është e njëjtë… me atë atë që mendoni ju”.
“S’është e njëjta gjë!” tha Kapelebërësi. “Mos ndoshta do të thuash se fraza “Unë shoh atë që ha” ka të njëjtin kuptim me “Unë ha atë që shoh”?
“Apo mos do të thoje” ndërhyri Lepuri Marsian se thënja “Unë pëlqej atë që marr” ka të njëjtin kuptim me thënjen “Unë marr atë që më pëlqen?”
“Dhe mos do të doje ndoshta të thoje se” ndërhyri për ta mbyllur Gjeri, (i cili dukej sikur fliste duke fjetur) “se thënja “Unë marr frymë kur fle” ka të njëjtin kuptim me thënjen “Unë fle kur marr frymë”?
”Për ty kjo siç duket është e njëjta gjë!” tha Kapelebërësi. Dhe në këtë çast biseda u mbyll dhe të gjithë qëndruan në heshtje për një minut, ndërkohë Liza përpiqej që të kujtonte gjithçka që ajo dinte për korbat dhe tryezat e shkrimit. Por, megjithatë, duhet thënë se ajo, pothuajse nuk dinte asgjë. 
Kapelebërësi e theu heshtjen i pari.  “Çfarë dite e muajit është sot?” pyeti  ai Lizën. Kishte nxjerrë nga xhepi orën dhe e shihte i shqetësuar, duke e tundur herë pas here e duke e afruar tek veshi.
Liza hezitoi një çast t’i përgjigjej dhe pastaj tha: “E katërta”.
“Ora ime është dy ditë prapa!” tha mes një frymëmarrjeje të thellë Kapelebërësi. Dhe duke vështruar Lepurin Marsian shtoi: “Të kisha thënë se gjalpi nuk vlen për të rregulluar orët!”
“Po ishte gjalpi më i Mirë!” u përgjigj Lepuri me një ton justifikues.
“Po, po, por duhet t’i kenë  mbetur brenda edhe thërrime” mërmëriti Kapelebërësi. “Nuk duhet ta kishe hapur gjalpin me thikën e bukës”.
Lepuri Marsian e mori orën dhe e pa i turpëruar. Pastaj e futi në filxhanin e tij të çajit, e nxorri sërish jashtë, e vështroi përsëri, por nuk mundi të shtonte gjë tjetër veç thënjes së mëparshme: “Ishte gjalpi më i MIRË”.
Liza e kishte ndjekur të gjithë skenën me vëmendje dhe u bë kureshtare. “Çfarë ore e çuditshme!” tha ajo. “Shënon ditët e muajit dhe jo orët!”
“Përse duhet t’i tregojë orët?” mërmëriti Kapelebërësi. “Ora JOTE, mos shënon gjë vitet?”
“Natyrisht që jo!” u përgjigj përnjëherësh Liza. “Po të ishte ashtu, akrepat do të qëndronin të palëvizshëm në të njëjtin pozicion për një kohë të gjatë!”
“Pikërisht kjo ndodh edhe me orën TIME!” tha Kapelebërësi.
Liza ishte shumë e shqetësuar. Biseda e Kapelebërësit ishte krejt pa kuptim, edhe pse fjalët e tij dukeshin goxha të qarta.
“Nuk të kuptoj mirë” u përpoq të fliste me një gjuhë sa më të sjellshme.
“Ja, Gjerin e zuri gjumi përsëri,” tha Kapelebërësi dhe i hodhi pak çaj të nxehtë mbi hundë. Gjeri tundi kokën i mërzitur dhe, pa i hapur sytë, tha: “Natyrisht, natyrisht; është pikërisht ajo që isha duke thënë”.
“A e zgjidhe pyetjen time?” pyeti atëherë Kapelebërësi, duke iu drejtuar sërish Lizës.
“Jo, po tërhiqem” u përgjigj Liza. “Cila është përgjigja?”
“Nuk e kam as idenë më të vogël të përgjigjes” tha Kapelebërësi.
“As unë” tha Lepuri Marsian.
Liza u lehtësua dhe mori frymë thellë: “Më duket se duhet ta vlersoni më shumë kohën tuaj e mos bëni pyetje që nuk kanë përgjigje”.
“Nëse ti do ta njihje Kohën si e njoh unë,” ndërhyri Kapelebërësi “nuk do të flisje për humbjen e SAJ. ËSHTË AJO që është kështu”.
“Nuk të kuptoj” tha Liza.
“Natyrisht që nuk mund të më kuptosh!” tha Kapelebërësi, duke tundur kokën më pamje përçmuese. “Vë bast se nuk ke folur ndonjëherë me Kohën!”
“Jo”, u përgjigj Liza e kujdesshme. “Por e di se kur studioj muzikë luaj kohën”.
“Tani të kuptoj!” tha Kapelebërësi. “Por a e di, të paktën, se ajo nuk do që të luhet? Nëse do të krijoje një marëdhënie më të mirë me të, koha do të tregonte në orë gjithçka që dëshiron ti. Për shëmbull; ta zëmë se është nëntë e mëngjesit, ora që duhet të fillosh mësimet, por ti nuk ke dëshirë të ulesh të mësosh. Ja, do të mjaftonte që ti t’i mërmërisje një fjalë Kohës dhe përnjëherësh, ajo do ta ndryshonte orën dhe do të tregonte dymbëdhjetë e gjysëm, ora e ngrënies së drekës!”
(“Eh sikur të ishte koha e ngrënies së drekës!” mërmëriti me vete Lepuri Marsian).
“Do të ishte bukur vërtetë” tha Liza e menduar. “Por nëse do të ishte kështu… mund të mos kisha uri…”
“Në fillim ndoshta jo” tha Kapelebërësi. “Por, ti mund ta ndaloje orën në dymbëdhjetë e gjysmën sa here të doje”.
“Kështu bën ti?” pyeti Liza.
Kapelebërësi tundi kokën trishtueshëm. “Jo, unë jo, fatkeqsisht” tha ai dhe mori frymë thellë. “Jemi grindur marsin e shkuar, pikërisht përpara se ai të çmendej” (dhe tregoi Lepurin që mbante në dorë lugën e tij). “Kjo ndodhi në koncertin e Mbretëreshës Kupë. Unë duhet të këndoja:
Xixë xixa xixëllon
lakuriq nate,
në errësirë fluturon
më mrekullon
më mrekullon.
“E di këtë këngë?” tha Kapelebërësi.
“E kam dëgjuar, më duket” u përgjigj Liza.
“Ajo ka edhe vargje të tjera” u përgjigj Kapelebërësi. “Kënga vazhdon kështu:
dhe atje lart, 
ha ha ha
ti ngjan me një tabaka
në qiell lart fluturon
xixa xixa
xixëllon.
Në atë çast Gjëri u shkund dhe, ende duke fjetur, filloi të këndonte:
“Xixa xixa xixëllon”.
Dhe vazhdoi të këndonte, vazhdoi aq gjatë sa Lepurit dhe Kapelebërësit iu desh ta pickonin për ta përmendur.
“Pra, sapo kishte përfunduar strofën e parë”, vazhdoi Kapelebërësi “kur Mbretëresha kërceu në këmbë dhe filloi të ulërinte: “Po vret Kohën! Pritjani kokën, kokën!””
“Sa e egër që është!” tha Liza.
“Që atëherë”, tha Kapelebërësi me zë të ngjirur “Koha nuk bën më asgjë nga ato që i kërkoj. Prandaj për mua është gjithnjë ora gjashtë e pasditës”.
Liza e kuptoi gjithçka qartë.
“Prandaj e keni shtruar tryezën me çaj?” pyeti ajo.
“Po!” u përgjigj Kapelebërësi duke marrë frymë thellë. “Është gjithnjë koha e çajit dhe nuk kemi një kohë as për të larë filxhanët”.
“Atëherë kaloni përqark tavolinës, ca nga ca ju që e keni bërë pis” tha Liza.
“Saktësisht” u përgjigj Kapelebërësi, “sepse enët janë bërë pis”.
“Dhe kur do ta kryeni rrotullimin?” u përpoq të pyeste Liza.
“Më mirë të ndryshosh temën e bisedës” e ndërpreu Lepuri duke hapur gojën. “Jam i lodhur duke dëgjuar të flitet për këtë temë. Propozoj që zonjusha të na tregojë një histori”.
“Më vjen keq, por unë nuk di asnjë lloj historie” tha Liza me zë të alarmuar.
“Atëherë të na tregojë një histori Gjeri!” thanë njëherësh Lepuri dhe Kapelebërësi e filluan ta pickonin ku mundeshin:
“Zgjohu, Gjer!” thërrisnin ata.
Gjeri hapi sytë me një pamje përtacie: “Nuk po flija” tha me zë të dobët. “I dëgjova të gjitha ato që thatë”.
“Na trego një histori!” i tha atij, Lepuri Marsian.
“Po, të lutem, na trego një histori!” iu lut edhe Liza.
“Tregoje menjëherë, se do të të kap gjumi përpara se ta mbarosh” shtoi Kapelebërësi.
“Na ishin një herë tri motra”, filloi Gjeri me nxitim “që quheshin Elsi, Tili dhe Luiza. Ato jetonin në fundin e një pusi…”.
“Dhe me çfarë ushqeheshin?” pyeti Liza, e cila ishte pasionuar pas ngrënies dhe pirjes.
“Me musht” u përgjigj Gjeri, pas një hezitimi të shkurtër.
“Nuk është e mundur!” tha përnjëherësh Liza, duke u përpjekur gjithsesi të tregohej e sjellshme. “Do të sëmureshin”.
“Dhe me të vërtetë u sëmurën” tha Gjëri. “Ndjeheshin SHUMË të sëmura”.
Liza u përpoq të merrte me mend se si të tri motrat mund të jetonin në një mënyrë aq të jashtëzakonshme, por nuk e përfytyronte dot dhe ndjente një lëmsh në kokë. Pas ca pyeti  sërish: “Po përse banonin në fund të pusit?”
“Merr edhe pak çaj tjetër” i tha Lizës Lepuri Marsian, me një ton shumë të ngrohtë.
“Unë nuk kam marrë më parë” u përgjigj ajo e fyer. “Prandaj nuk mund të më thuash të marr edhe pak tjetër”.
“Ti kërkon të thuash se nuk mund të marrësh MË PAK” tha Kapelebërësi. “Por mund të marrësh MË SHUMË se asgjë dhe kjo është shumë e thjeshtë për t’u kuptuar”.
“Askush nuk e kërkoi mendimin TËND” u përgjigj Liza.
“Kush i bën këto përcaktime tani?” tha Kapelebërësi, me pamje triumfi.
Liza nuk dinte si të përgjigjej. Asaj iu duk më e arsyeshme të pinte pak çaj e të merrte ca bukë me gjalp. Pastaj u kthye nga Gjeri dhe e pyeti:
“Përse duhej që ato tri motrat të banonin në fundin e një pusi?”
Përpara se të përgjigjej, Gjeri u mendua ca, pastaj tha: “Ishte një pus mushti”.
“Po nëse nuk ka një pus të tillë!” vërejti Liza e nevrikosur.
Kapelebërësi dhe Lepuri ia bënë “Shësht! Shësht!” dhe Gjeri tha me pamje të mërzitur: “Nëse nuk je e sjellshme është më mirë që historinë ta vazhdosh si të duash!”
“Jo, të lutem, vazhdoje” tha Liza. “Nuk do të të ndërpres më. Unë po e pranoj se ka NJË pus mushti”.
“Jo vetëm një!” tha Gjeri i fyer. Pastaj vazhdoi: “Këto tri motra… mësuan të nxirrnin jashtë…”
“Çfarë?” tha Liza, që e kishte harruar premtimin për të mos e ndërprerë.
“Mushtin” tha Gjeri pa ngurim.
“Dua një filxhan të pastër” e ndërpreu Kapelebërësi. “Të shtyhemi të gjithë nga një vend më tutje”.
Pa e mbaruar fjalën, ai kaloi në karriken ngjitur. Gjeri kreu të njëjtin veprim. Edhe Lepuri Marsian bëri të njëjtin veprim dhe u zhvendos në vendin e Gjerit. Liza me keqardhje zuri vendin e Lepurit Marsian. I vetmi që përfitoi nga ndryshimi ishte Kapelebërësi. Liza u gjend shumë më keq se sa ishte, sepse Lepuri Marsian kishte derdhur edhe qumësht në pjatën e tij.
Liza që trembej se mos Gjëri fyhej, e pyeti me shumë kujdes: “Nuk të kuptova mirë. Nga e nxirrnin jashtë mushtin?” “Nëse nga një pus uji nxirret ujë”, tha Kapelebërësi, “është e qartë se nga një pus mushti nxirret musht, apo jo moj budallaçkë?” “Por ato ishin BRENDA në pus!” i tha Liza Gjërit duke u shtirur sikur nuk kishte dëgjuar të sharën e Kapelebërësit.
“Sigurisht që ato ishin brenda në pus, dhe ndjeheshin shumë mirë” tha Gjeri.
Kjo përgjigje e ngatërroi aq shumë Lizën e shkretë, sa e la Gjerin ta vazhdonte tregimin e tij pa e ndërprerë më.
“Mësuan ta nxirrnin”, vazhdoi Gjëri duke hapur gojën dhe duke fërkuar sytë, sepse i vinte shumë gjumë, “dhe nxorrën jashtë gjëra të çdo lloji… të gjitha gjëra që fillonin me M…”
“Përse ato që fillojnë me M…?” pyeti Liza.
“Dhe përse jo?” tha Lepuri.
Liza heshti.
Ndërkohë Gjeri kishte mbyllur sytë dhe e kishte zënë gjumi. Kapelebërësi e pickoi.Gjeri, bërtiti nga dhimbja dhe vazhdoi: “… të gjitha gjërat që fillonin me M, si molla…
Për shëmbull ne shpesh themi: “Shumë, shumë”, por a keni parë ndonjëherë të nxirret nga pusi diçka si “shumë, shumë”?”
“Me të vërtetë, tani që po më pyet, nuk më kujtohet…” tha Liza që ndjehej gjithnjë shumë më e hutuar.
“Atëherë nuk duhet të flasësh kurrë” tha Kapelebërësi.
Një sjellje e tillë shkonte përtej çdo hamendjeje. Liza nuk mund ta duronte më, prandaj u ngrit e fyer dhe bëri të largohej.
Gjeri përfitoi menjëherë nga ky rast për të fjetur. Askush nga të tjerët në tavolinë, nuk e vuri re largimin e saj, edhe pse Liza u kthye mbrapsh disa herë, duke menduar se do ta thërrisnin. Herën e fundit që u kthye mbrapsh, pa se ata po përpiqeshin ta fusnin Gjerin, brenda në ibriku i çajit.
“Nuk do të kthehem më NË KËTË VEND, kurrën e kurrës!” tha Liza me vete dhe u drejtua nga pylli. “Ështe çaji më i pështirë që kam provuar ndonjëherë në jetën time”.
Sapo kishte përfunduar së foluri, dalloi një pemë në trungun e së cilës gjendej një derë. 
“Sa e çuditshme!” mendoi Liza. “Por sot gjithçka është e çuditshme. Ndoshta është më mirë të futem përnjëherësh brenda”.

KAPITULLI 8: MBRETËRESHA LUAN HOKEJ
Në hyrje të kopshtit kishte shpërthyer  një kaçube e madhe trëndafilash. Trëndafilat kishin çelur gonxhe të bardha. Tre kopshtarë gjatë të gjithë ditës po përpiqeshin t’i lyenin me ngjyrë të kuqe dhe ndjeheshin të lodhur.
Liza e çuditur u afrua pranë tyre për të shuar  kureshtjen. Sapo u afrua, dëgjoi një nga kopshtarët që thoshte: “Pesë, trego kujdes! Mos ma hidh bojën përsipër!”
“Nuk është faji im” u përgjigj Pesa e mërzitur. “Është Shtata që më shtyu bërrylin”.
Shtata e dëgjoi dhe i tha: “Të lumtë Pesë! Ti gjithnjë ua hedh fajin të tjerëve!”.
“TI do të bësh më mirë të heshtësh!” u përgjigj Pesa. “Dje dëgjova që Mbretëresha të ka dënuar me vdekje!”
“Përse?” pyeti ai që kishte folur i pari.
“Është një punë që nuk TË përket, Dysh!” tha Shtata.
“Përkundrazi është puna e TIJ!” tha Pesa.
“Po të duash ta tregoj unë… Sepse i dërgove kuzhinieres rrënjë tulipani, në vend të qepëve”.
Shtata hodhi tutje penelin dhe kur po bëhej gati të thoshte: “Sa gjëra të padrejta…” shikimi i ra mbi Lizën që i kishte drejtuar sytë nga ai. Ai sikur ngriu përnjëherësh. Edhe të tjerët e kthyen shikimin nga ajo. Menjëherë u shtrinë të gjithë barkazi në tokë.
“Ju lutem, a mund të më shpjegoni” tha Liza me një zë pak të ndrojtur “përse po i lyeni ato trëndafila?”
Pesa dhe Shtata panë Dyshin në heshtje. Dyshi tha ngadalë:
“Nuk e kuptoni pse zonjushë? Këtu duhej të kishte një tufë trëndafila të kuq, por ne, gabimisht, kemi mbjellë trëndafila të bardhë. Nëse Mbretëresha do ta mësojë një gjë të tillë, ka për të na prerë kokën të gjithëve. Prandaj, siç e shihni, po bëjmë të pamundurën për ta rregulluar gabimin para ardhjes së saj…” Në atë çast Pesa që vazhdonte të shikonte e shqetësuar matanë gardhit të kopshtit, thirri:
“Mbretëresha, erdhi  Mbretëresha!”.
Tre kopshtarët u shtrinë përnjëherësh barkazi.Pak më vonë u dëgjua një zhurmë hapash dhe Liza u kthye sepse donte të shikonte ardhjen e Mbretëreshës.
Në fillim u shfaqën dhjetë ushtarë, të armatosur me shkopinj. Ishin plotësisht të ngjashëm me tre kopshtarët; kishin trupa të sheshtë e kishin zgjatur duart dhe këmbët në katër cepat. Më pas vinin dhjetë oborrtarë të veshur për festë dhe të zbukuruar me diamantë. Edhe ata ecnin dy e nga dy, rreshtuar si ushtarë. Pas tyre vinin dhjetë princa. Ishin të zbukuruar me zemra dhe kërcenin duke u mbajtur nëpër duar dy e nga dy.  Ata që vinin më pas ishin në më të shumtën, Mbretër dhe Mbretëresha. Midis tyre Liza dalloi edhe Lepurin e Bardhë, i cili fliste me nxitim e nervozizëm dhe kuptohej se ishte i shqetësuar e për çdo gjë që i thoshin, qeshte i hutuar. Ishte aq i hutuar se nuk e vuri re as Lizën. Pastaj erdhi Fanti i Zemrave që mbante kurorën e Mbretit mbi një jastëk prej mëndafshi. Më në fund, në fund të rreshtit të gjatë ceremonial u shfaqën MBRETI DHE MBRETRESHA E ZEMRAVE.
Liza kishte mbetur e hutuar disa çaste dhe po pyeste veten nëse duhej të shtrihej në tokë, siç po bënin të tre kopshtarët. Por ajo, kujtonte se nuk kishte dëgjuar të përmendej kurrë një zakon i tillë në oborret mbretërore; “nga ana tjetër, përse duhet një veprim i tillë”, mendoi ajo. “Nëse njerëzit shtrihen përtokë nuk mund të shohin asgjë?” Prandaj qëndroi  në këmbë dhe po vështronte. Kur kolona arriti përpara Lizës, ndaloi dhe të gjithë vështruan nga ajo. 
Mbretëresha pyeti me zë të egër:
“Kush është ajo?” Fanti i Zemrave, në vend të përgjigjes, u përkul dhe qeshi.
“Idiote!” tha Mbretëresha, duke tundur me nervozizëm kokën dhe iu drejtua Lizës: “Si të quajnë ty moj vajzë?”
“Quhem Liza, Madhëria Juaj” tha Liza me shumë mirësjellje. Dhe ndërkohë mendonte: 
“Në fund të fundit ato janë vetëm një tufë letrash. Përse duhet të trembem?”
“Po KËTA kush janë?” tha Mbretëresha, duke treguar tre kopshtarët që qëndronin ende të shtrirë pranë kaçubes së trëndafilave. Ju e merrni me mend, se për aq kohë që të tre kopshtarët do të qëndronin me fytyrë përtokë, Mbretëresha nuk mund të dinte kurrë nëse ishin kopshtarë, ushtarë, oborrtarë apo ndoshta edhe  fëmijët e saj. Kurrizi i tyre ishte njëjtë me atë të gjithë grupit.
“Nga ta di UNË?” tha Liza, e çuditur nga guximi i vet. “Nuk është një gjë që MË takon mua ta di”.
Fytyra e Mbretëreshës u bë e kuqe nga inati. Ajo i hodhi një vështrim të shpejtë Lizës dhe ulëriti: “Prejani kokën! Në çast…”
“Ç’është kjo fjalë!” tha Liza, me zë që nuk i dridhej. Mbretëresha qëndroi e heshtur. Mbreti mbështeti krahun e tij, në krahun e mbretëreshës dhe i tha i ndrojtur:
“Mendohu edhe një herë e dashur; ajo është vetëm një vajzë e vogël!”.
Mbretëresha e nervozuar, i ktheu kurrizin të shoqit. Pastaj i tha Fantit duke i treguar kopshtarët: “Ktheji ata nga unë që t’u shoh fytyrën”.
Fanti e zbatoi urdhërin përnjëherësh duke i goditur kopshtarët e shtrirë përdhe me një shkelm.
“Ngrihuni!” urdhëroi Mbretëresha me zërin që i dridhej nga zemrimi. Tre kopshtarët kërcyen në këmbë dhe filluan t’i përuleshin Mbretit, Mbretëreshës, princave dhe të gjithë të ftuarve të tjerë.
“Mjaft!” uluriu Mbretëresha. “Po më merrni mendjen me gjithë ato përkulje. Çfarë po bënit, këtu?”
“Jemi nën urdhërat e Madhërisë Suaj, ne ishim…” tha Dyshi shumë përulësisht dhe duke vënë një gju në tokë ndërsa fliste.
“E kuptoj!” tha Mbretëresha që ndërkohë kishte parë me kujdes trëndafilat e ngjyrosur.   
“Prejani kokën!” Vargani nisi përsëri udhën e tij, ndërsa mbrapa qëndruan vetëm tre ushtarë të ngarkuar me prerjen e kokave të kopshtarve të gjorë që të trembur vrapuan të mbroheshin pas Lizës.
“Nuk do t’i lë t’u vrasin” tha Liza dhe i fshehu në një vazo të madhe lulesh që ishte aty pranë. Tre ushtarët i kërkuan kopshtarët andej këtej, një apo dy minuta, pastaj u larguan për t’u bashkuar me vargun atje tutje.
Ua pretë kokat?” i pyeti Mbretëresha.
“Po, Madhëria Juaj!” u përgjigjën në kor të tre ushtarët.
“Mirë!” tha Mbretëresha. “A DI të luash hokej?” Ushtarët heshtën dhe vështruan nga Liza, sepse dukej qartë që pyetja i ishte drejtuar asaj.
“Po” u përgjigj Liza.
“Eja këtu, atëherë!” tha Mbretëresha. 
Dhe kështu, edhe Liza u bashkua me vargun dhe me padurim priste të mësonte se çfarë kishte për të ndodhur.
“Ç’ditë e bukur!” tha pranë saj një zë i ndrojtur dhe i hodhë. Ajo ktheu kokën dhe pa se Lepuri i Bardhë, që qëndronte në krahun e saj po e vështronte me shumë kujdes.
“Është vërtet një ditë shumë e bukur!” 
u përgjigj Liza. “Po ku është Dukesha?”
“Shësht! Shësht!” pëshpëriti Lepuri,duke vështruar me dyshim prapa se mos po e dëgjonte kush. Pastaj u ngrit në majë të gishtave, afroi gojën në veshët e Lizës dhe i pëshpëriti: 
“Është dënuar me vdekje dhe pret ekzekutimin”.
“Përse?” tha Liza.
“Mos doje të thoshe: “Çfarë mëkati ka kryer?” pyeti Lepuri.
“Jo, nuk e thashë një gjë të tillë” tha Liza. “Nuk besoj se është pastaj ndonjë mëkat i madh. Thashë vetëm: “Përse”?”
“I tërhoqi veshët Mbretëreshës…” tha Lepuri. Por Liza filloi të qeshte.
“Oh, shësht!” mërmëriti Lepuri i trembur. “Mbretëresha mund të dëgjojë! Dukesha kishte ardhur vonë dhe Mbretëresha i kishte thënë…”
Por atë çast u dëgjua zëri si bubullimë i mbretëreshës: “Zini vendet Tuaja!”
Të gjithë filluan të vraponin në drejtime të ndryshme në një rrëmujë të madhe e shumë  përplaseshin me njëri tjetrin. Gjithsesi, pas disa minutash, të gjithë kishin zënë vend dhe loja filloi. Liza nuk kishte parë kurrë në jetën e saj, një fushë loje hokei, aq të çuditshme. Ishte e mbushur plot me brazda e plisa. Iriqët e gjallë shërbenin si topa. Ca zogj me këmbë të gjata të quajtur flamingo shërbenin si shkopinj me të cilat duhej të goditej topi për ta futur në portë.
Si dyer shërbenin ushtarët që duhet të qëndronin të përkulur me formë harkore, duke mbajtur  njëkohësisht duart dhe këmbët në tokë. Për Lizën vështirësia më e madhe ishte të përdorte një zog flamengo, të gjallë, si një shkop. Gjithësesi arriti ta mbante zogun nën krah, duke lënë këmbët të luanin rolin e shkopit. Por çdo herë që përpiqej të vinte qafën e shpendit në pozicionin e duhur për t’i dhënë një goditje iriqit, zogu kthehej nga ajo dhe e shikonte me një pamje aq qesharake sa Liza nuk mund ta mbante të qeshurën. Dhe kur, pasi e kishte vendosur edhe një herë tjetër poshtë kokën e përgatitej për një gjuajtje të re, vërente se iriqi, i lodhur duke pritur, ishte larguar në qejfin e tij dhe nuk shërbente si një top. Veç kësaj, gjendej gjithnjë një brazdë ose një plis që e pengonte Lizën të godiste qoftë në njërin drejtim, qoftë edhe në tjetrin. Nga ana e tyre, ushtarët, të përkulur në formë harku, drejtoheshin dhe shkonin nga njëra pikë e fushës në tjetrën. Liza e gjykoi më të udhës ta linte lojën e të largohej.
Ndërkohë, të gjithë lojtarët e tjerë po luanin në rrëmujë, pa i respektuar vendet e tyre, në çdo çast ndodhnin zënka ose përplasje për të marrë ndonjë top-iriq. Shumë shpejt edhe Mbretëresha u bë pjesë e rrëmujës së lojës, shkelte këmbët dhe bërtiste vazhdimisht me zë të lartë e urdhërues: “Prejani kokën atij!” ose “Prejani kokën asaj!”.
Liza ishte goxha e shqetësuar dhe me thënë të vëtetën, edhe pse nuk kishte patur ende debate me Mbretëreshën, e ndjente se përplasja mund të ndodhte nga një çast në tjetrin. “Dhe atëherë”, pyeste veten  “çfarë do të ndodhë me mua?” Mbretëresha e kishte në majë të gjuhës prerjen e kokës për këdo dhe Liza, kishte për t’u mrekulluar nëse nuk do të dënoheshin të gjithë me prerjen e kokës! Ishte e dëshpëruar. Vështroi përreth se mos gjente ndonjë rrugë dalje, një vend nga i cili të mund të largohej pa u diktuar. Atëherë vuri re se diçka e çuditshme shfaqej papritmas, si e varur në ajër. Në fillim mbeti shumë e çuditur, por pas pak kohe arriti të dallonte një zgërdheshje dhe tha me vete, “Është Maçoku i Çesterit”; tashmë gjithsesi mund të flas me dikë!”
“Si po e kalon?” e pyeti Maçoku, duke lëvizur shpejt atë pak gojë të tij që mjaftonte për të folur.
Liza priti që të shfaqeshin sytë dhe pastaj koka e tij.
Liza po priste të shfaqeshin sytë e tij dhe po dremiste. “Është e kotë t’i flas” thoshte me vete. “Do të pres që të shfaqen edhe veshët, ose të paktën njëri prej  tyre”.
Një çast më vonë u shfaq e gjithë koka.
Liza flaku flamengon dhe filloi t’i tregonte Maçokut si kishte shkuar ndeshja e hokeit. Ishte e lumtur që kishte më në fund dikë që mund ta dëgjonte. Maçoku me sa duket mendoi se ishte e mjaftueshme për të komunikiar ajo pjesë e dukshme e tij, sepse pjesa tjetër e trupit nuk u shfaq më.
“Më duket se bëjnë hile kur luajnë” filloi të thoshte Liza me zë ankues. “Dhe grinden aq ashpër mes tyre, sa nuk arrijnë të dëgjojnë njëri tjetrin… Duket sikur askush nuk ka një detyrë në skuadër dhe nëse e ka, askush nuk e zbaton… Dhe pastaj nuk e ke idenë se si ngatërrohesh duke lozur me gjithë këto gjallesa. Për shëmbull, unë jam duke u futur në portë dhe po bëj një gol dhe ja që papritmas porta shkon në anën tjetër të fushës… Pak më parë isha duke bërë gol në portën e Mbretëreshës kur iriqi im iku pikërisht në çastin kur isha duke shënuar!”
“A të pëlqen Mbretëresha?” e pyeti me zë të ulët Maçoku.
“Aspak!” u përgjigj pa u menduar Liza. “Është kaq…” Nuk e mbaroi frazën sepse vuri re se kishte pas shpatullave Mbretëreshën,” … është kaq e zonja, kaq e zonja” shtoi “sa që unë kam bindjen se nuk mund të gjendet kurrë një sportiste tjetër”.
Mbretëresha qeshi e kënaqur dhe kaloi më tutje.
“Me kë JE duke folur?” pyeti pas pak Mbreti duke u afruar pranë Lizës dhe duke parë me shumë kureshtje kokën e Maçokut.
“Është një miku im… Maçoku i Çesterit”, tha Liza. “Më lejoni t’u njoh?”
“ Ka një shikim që nuk më pëlqen fare” tha Mbreti. “Megjithatë, nëse vërtet ka dëshirë, mund të më puth dorën”.
“Nuk më pëlqen” tha Maçoku.
“Mos u trego i pasjellshëm!” tha Mbreti. “Dhe mos më shiko ashtu!”
Ndërkohë, ndërsa fliste, ishte fshehur pas Lizës.
“Një maçok mund ta vështrojë Mbretin si të ketë dëshirë” tha Liza. “E kam lexuar diku, po nuk më kujtohet se ku”.
“Largojeni!” tha Mbreti i zemruar. Pastaj thirri Mbretëreshën që në atë çast po kalonte andej dhe i tha:
“E dashura ime, do të më bësh një nder… Dua që të ma zhdukësh Maçokun”
Mbretëresha, që kishte një mënyrë të vetme për të zgjidhur vështirsitë e çdo lloji, tha: “Pritjani kokën!” Dhe nuk dënjoi as ta shikonte të shoqin.
“Unë do ta kap dhe vetë do t’ia këpus kokën” tha Mbreti dhe u zhduk tutje.
Liza mendoi të kthehej edhe një herë e të shikonte se si po shkon loja, ngaqë dëgjonte nga larg zërin e nervozuar të Mbretëreshës. Gjatë kësaj kohe, kishte dëgjuar të dënoheshin me vdekje tre lojtarë sepse nuk gjendeshin në vendet e tyre dhe kjo gjë e kishte shqetësuar shumë. Ndeshja ishte bërë kaq e ngatërruar, sa askush nuk e dinte ku e kishte vendin. Liza filloi të kërkonte iriqin e vet. Iriqi i saj po bisedonte me një iriq tjetër. Për Lizën ku ishte një rast i mrekullueshëm sepse mund të godiste e të shënonta dy gola njëherësh. Por problemi ishte se flamengo i saj kishte shkuar nga gjysma tjetër e fushës dhe përpiqej më kot të fluturonte në degët një pemë. Kur Liza, pasi e kishte kapur flamengon, u kthye në gjysmën tjetër të fushës, vuri re se iriqët nuk ishin më aty.
“Duhet të mos mërzitem!” mendoi Liza. “Le që paskan ikur edhe portat”.
Liza vuri nën krah flamengon që të mos i ikte sërish dhe u kthye të bashkëbisedonte me mikun e saj, maçokun. Ndërsa drejtohej për nga vendi ku kishte lënë Maçokun e Çesterit, vuri re se një turmë e madhe ishte mbledhur aty përqark. Po ndodhte një zënkë e madhe midis xhelatit, Mbretit dhe Mbretëreshës e që të tre bërtisnin sëbashku me sa zë që kishin. Të tjerët ndërkohë qëndronin duke parë në heshtje dhe dukeshin të gjithë të shqetësuar. Kur u shfaq Liza, të tre e thirrën që të zgjidhte zënkën e tyre. Por meqënëse vazhdonin të flisnin në kor, Lizës iu duk shumë e vështirë të kuptonte se çfarë thoshnin. Xhelati mendonte se nuk mund të pritej një kokë nëse kjo nuk ishte bashkë me trupin.  Ai ngulte këmbë, se një gjë të tillë nuk e kishte bërë ndonjëherë dhe nuk donte të fillonte ta bënte në moshën e pleqërisë. Mbreti ngulte këmbë se çdo kokë mund të pritet. Fjalët e tjera ishin të gjitha budallallëqe. Mbretëresha thoshte se po të mos zbatohej urdhëri i saj  menjëherë, do t’u priste kokat të gjithëve. (Ky urdhër, ashtu si të gjithë mund ta kuptojnë, i shqetësoi vërtet të pranishmit).
Në të gjithë këtë ngatërresë, Liza e gjeti zgjidhjen dhe tha:
“Maçoku është i Dukeshës; më mirë të pyesim ATË”.
“Dukesha është në burg” tha Mbretëresha dhe urdhëroi:“Silleni këtu”.
Xhelati u nis si një vetëtimë, por në të njëjtin çast, koka e Maçokut filloi të zhdukej. Kur xhelati u kthye me Dukeshën, koka ishte zhdukur plotësisht në ajër. Atëherë Mbreti dhe xhelati, duke mos arritur të kuptonin një zhdukje të tillë kaq të çuditshme, vazhduan të vraponin lart dhe poshtë nëpër fushë në kërkim të atij Maçoku rrugaç. Të tjerët vazhduan lojën.


KAPITULLI 9: HISTORIA E BRESHKËS SË GËNJESHTËRT
“Nuk mund ta marrësh me mend se sa gëzohem që të shoh përsëri, mikesha ime e dashur dhe e vjetër!” i tha Dukesha Lizës duke i futur krahun e duke ecur bashkë. Liza ndjehej shumë e gëzuar që e shihte me një humor kaq të mirë dhe mendoi se mund të kishte patur fajin piperi, nëse i ishte dukur aq grindavece në kuzhinën e saj.”
”Kur UNË TË BËHEM Dukeshë” thoshte (gjithsesi nuk ishte shumë e bindur) “në kuzhinën time nuk do të mbaj as edhe një grimcë piper. Veç kësaj, supa është shumë më e mirë  pa piper. Bile besoj se është pikërisht piperi që i bën njerëzit aq gjaknxehtë” shtoi shumë e gëzuar që po vendoste disa rregulla të reja në jetën e saj.
“Uthulla të tharton, kamomili është i hidhur… dhe… dhe… sheqeri dhe ëmbëlsirat i bëjnë fëmijët të dashur dhe të sjellshëm. Nëse të rriturit do ta dinin një gjë të tillë nuk do të tregoheshin aq dorështërnguar me ëmbëlsirat”.
Duke ndjekur rrjedhën e mendimeve, Liza e kishte harruar Dukeshën dhe u tremb kur dëgjoi zërin e saj aty pranë.
“Po mendon për ndonjë gjë, e dashur?” e pyeti. “Ndoshta prandaj harrove që të më flisje. Nuk mund të them se cili është morali i gjithë kësaj, por pas pak do ta kujtoj”.
“Ndoshta nuk ka moral” tha Liza.
“Eh, jo, e dashur!” tha Dukesha. “Të gjitha gjërat kanë një moral; mjafton ta kërkosh dhe do ta zbulosh”.
Ajo iu afrua akoma më shumë Lizës, e cila nuk kishte ndonjë dëshirë që t’i qëndronte aq afër sepse së pari, Dukesha ishte SHUMË e shëmtuar, dhe, e dyta, sepse i vendoste mjekrën mbi shaptull dhe kishte një mjekër me majucë. Megjithatë Liza nuk kishte dëshirë të tregohej e pasjellshme dhe e pranoi afrimin e saj me mundim.
“Duket sikur loja po shkon ca më mirë tani” tha sa për të folur diçka.
“Tamam ashtu është!” tha Dukesha. “Dhe morali i kësaj është… Oh, është dashuria, është dashuria që e bën botën të rrotullohet”.
“Dikush ka thënë”, u përgjigj Liza “se bota do të shkonte më mirë nëse çdokush do të mendonte për punët e tij”.
“Po është e njëjta gjë” tha Dukesha, duke vënë mjekrën e saj me majuc në shpatullën e Lizës. “Dhe morali është ky: shqetësohu për atë që është më e rëndësishme dhe gjërat e vogla rregullohen vetvetiu”.
“Ka një mani për të kërkuar moralin në çdo gjë!” mendoi Liza.
Pak pak, Dukesha vazhdoi: “Vë bast që po pyet veten përse nuk po ta hedh dorën në mes. Por një arsye ka. Kam frikë nga flamengo yt. Mund ta provoj?”
“Mos të të çukisë” u përgjigj Liza që nuk kishte ndonjë kundërshtim nëse ajo do t’ia hidhte dorën në mes.
“Ke të drejtë” tha Dukesha. “Flamengot dhe mostarda të pickojnë. Dhe morali është ky: “Zogjtë e të njëjtit lloj lëvizin me tufa”.
“Mostarda nuk është zog” tha Liza.
Dhe Dukesha u përgjigj: “Ti ke gjithnjë një mënyrë tënden për t’i thënë gjërat!” “Besoj se është një mineral” tha Liza.
“Sigurisht” tha Dukesha. Ajo pohonte gjithçka që thoshte Liza.  “Këtu afër ka një minierë të madhe mostarde. Dhe morali është ky: “Sa më shumë ke për të patur ti, aq më pak kam për të patur unë”!
“Oh, unë e di!” tha Liza, që nuk kishte dëgjuar theksimin e fundit të Dukeshës. “Është një lloj salce vegjetale. Nuk më duket, por e them me bindje se është një lloj salce vegjetale”.
“Është kështu siç thua ti” tha Dukesha. “Dhe morali është ky: “Ti je ajo që kërkon, të tregohesh që je”. Ose, për ta thënë më thjeshtë: “Mos mendo kurrë se je ndryshe nga ajo që mund t’u dukesh të tjerëve; pra se ti je, ose mund të kesh qënë, ose mund të bëhesh; dhe as ndryshe nga ajo që duhet të kishe qënë për t’iu dukur të tjerëve e ndryshme” “.
“Ndoshta do ta kuptoja më mirë” tha Liza me shumë edukatë dhe po ta kisha përpara të shkruar. Kështu me zë, më vjen keq, nuk arrij të kap kuptimin e fjalëve”.
“Kjo nuk është asgjë! Nëse ti do të dije se çfarë gjërash mund të thoje, do t’i thoje po të kishe dëshirë!” u përgjigj Dukesha e kënaqur.
“Të lutem, mos u lodh shmë për të thënë gjëra kaq të vështira!” tha Liza.
“Oh, mos më fol mua për lodhje!” tha Dukesha. “Unë ta dhuroj me kënaqësi të gjithë  atë që të kam thënë gjer tani”.
“Është një dhuratë me shumë vlerë” mendoi Liza. “Sa mirë që kur rritesh të bëjnë dhurata të tilla!” Gjithsesi guxoi ta thoshte mendimin e saj edhe me zë të lartë.
“Je akoma duke u menduar?” e pyeti Dukesha dhe i dha një goditje tjetër me mjekrën e saj me majucë.
“Është e drejta ime!” u përgjigj thatë Liza që kishte filluar të nevrikosej.
“Ke të njëjtën të drejtë që kanë derrkucat për të fluturuar!” tha Dukesha. “ Dhe morali…” Në këtë çast, për çudinë e madhe të Lizës, zëri i Dukeshës u shua, pikërisht teksa thoshte fjalën e saj të preferuar: “morali”. Krahu i saj, nën atë të Lizës filloi të dridhej.
Liza ngriti sytë dhe pa se përpara tyre ishte Mbretëresha, me duart e mbledhura dhe vetullat e ngrysura.
“Duket kohë stuhie” mendoi Liza.
“Ditë e bukur, Madhëria Juaj!” filloi të thoshte Dukesha me një zë të dridhur dhe të trembur.
“Unë të jap një shans,”tha Mbretëresha ndërkohë përplaste e tërbuar këmbët dhe në tokë mbeteshin gjurmët e saj. “Njëra do të bëhet; ose ti ose koka jote, duhet të zhduket nga këtu këtë çast. Zgjidh dhe merr!”
Dukesha nuk hezitoi se çfarë të zgjidhte përnjëherësh. Një çast më vonë ishte zhdukur.
“Vazhdojmë ndeshjen” i tha Mbretëresha Lizës. Liza ishte shumë e trembur dhe nuk guxonte të thoshte një fjalë të vetme, prandaj e ndoqi me ngadalë, me kokë të përkulur.
Të ftuarit e tjerë të Mbretëreshës që po merrnin pjesë në lojë, kishin përfituar ndërkohë nga mungesa e Mbretëreshës dhe ishin shtrirë e po pushonin në hije. Por sapo dalluan se ajo po kthehej, nxituan të vazhdonin lojën të trembur. Ishin të bindur se një vonesë e vogël mund t’u kishte kushtuar edhe kokën. Gjatë të gjithë ndeshjes, Mbretëresha nuk pushoi për asnjë çast së grinduri me lojtarët dhe thërriste herë pas here: “Prejani kokën këtij!” “Prejani kokën kësaj!” Të gjithë ata që Mbretëresha dënonte me vdekje u dorëzoheshin ushtarëve, të cilët për të zbatuar urdhërin e saj e linin lojën në mes. Por, pas një gjysëm ore, nuk kishte më as porta dhe as ushtarë. Dhe, që të gjithë lojtarët, me përjashtim të Mbretit, Mbretëreshës dhe Lizës, ishin të dënur me vdekje. Atëherë Mbretëresha e la lojën dhe gati pa frymë, e pyeti Lizën:
“Më thuaj në e ke vizituar ndonjëherë  Breshkën Gënjeshtare?”
“Jo” tha Liza. “Nuk e kam vizituar dhe nuk e di se çfarë është”.
“Është ajo që përdoret për të bërë Supën e Rreme të Breshkave” i shpjegoi Mbretëresha Lizës.
“Nuk kam parë ndonjëherë një  breshkë të tillë dhe nuk kam dëgjuar ndonjëherë të flitet për të” u përgjigj Liza.
“Eja me mua” tha Mbretëresha. “Do të të tregoj historinë e saj”.
Ndërsa ecnin, Liza dëgjoi Mbretin që u thoshte të gjithë të ftuarve:
“Shkoni! Shkoni sa nuk është kthyer Mbretëresha! Ua kam falur që të gjithëve dënimin!” “Ky është një vendim i mirë!” mendoi Liza që ende ndjehej e tronditur nga moria e dënimeve që jepte Mbretëresha.
Pasi kishin ecur ca, panë një Grifon të shtrirë duke fjetur nën diell që nga koka ngjante me një shqiponjë dhe nga trupi si luan. 
“Zgjohu, përtac!” i tha Mbretëresha Grifonit gjysmë-shqiponjë dhe gjysmë luan. “Shoqëroje zonjushën gjer tek Breshka Gënjeshtare dhe thuaji t’i tregojë historinë e saj. Unë duhet të kthehem e të ndjek se ç’bëhet me dënimet që kam urdhëruar”.
Ajo e la  Lizën me Grifonin gjysmë-shqiponjë e gjysmë-luan dhe iku tutje. Lizës, pamja e Grifonit nuk i pëlqeu shumë, por pastaj  mendoi se në fund të fundit mund të ishte më e qetë nëse shkonte tutje me Grifonin, sesa të qëndronte pranë një Mbretëreshe të tillë të egër. Kështuqë po priste se çfarë tjetër do të ndodhte. Grifoni qëndroi edhe ca ulur, fërkoi sytë dhe priti që Mbretëresha të zhdukej plotësisht. Kur ajo u zhduk filloi të qeshte.
“Çfarë komedie!” tha duke i folur edhe vetes, edhe Lizës.
“ÇFARË komedie?” pyeti Liza.
“Kjo e dënimeve me prerje koke që jep  Mbretëresha” qartësoi Grifoni. “Janë vetëm në mendjen e saj. Nuk kam parë të vritet kurrë asnjë. Eja!” “Këtu të gjithë më thonë: “Eja!” “tha Liza dhe mori frymë thellë. Dhe ndërsa i shkonte pas Grifonit, shtoi: “Nuk jam urdhëruar ndonjëherë kaq shumë në jetën time”.
Pasi kishin bërë një copë rrugë, dalluan nga larg Breshkën Gënjeshtare që qëndronte e  pikëlluar mbi një shkëmb. Kishte një pamje të trishtuar sikur të kishte një brengë në zemër. Liza ndjeu një keqardhje të madhe.
“Përse duket kaq zemërthyer?” pyeti Grifonin. Grifoni iu përgjigj pak a shumë me të njëjtat fjalë që kishte thënë më parë: “Është e gjitha një fantazi! Nuk ka asnjë thyerje zemre. Eja!” 
Ata iu afruan Breshkës Gënjeshtare, e cila i pa me sytë e saj të mëdhenj plot me lot, por nuk tha asnjë fjalë.
“Kjo zonjushë” tha Grifoni “dëshiron të dëgjojë historinë tënde”.
“Do t’ia tregoj” u përgjigj Breshka Gënjeshtare. Kishte një zë të lodhur e të thellë. “Uluni që të dy aty, por mos më ndërprisni gjersa ta mbaroj”.
Liza dhe Grifoni u ulën dhe për disa minuta në heshtje.
Liza mendonte: “Si do të mbarojë historia e saj, nëse më parë nuk fillon?” Por vazhdoi të priste në heshtje.
“Një herë” tha Breshka Gënjeshtare me një frymëmarrje të thellë “unë isha një breshkë e vërtetë”.
Këto fjalë u pasua nga një heshtje shumë e gjatë që prishej vetëm nga zhurma e gëlltitjeve të Grifonit. Liza mendonte të ngrihej dhe të thoshte: “Faleminderit, zonjë, për tregimin interesant”. Por nuk u ngrit duke menduar se tregimi DUHEJ të vazhdonte më tej dhe qëndroi ulur pa folur.
“Kur ishim të vegjël”, vazhdoi më në fund Breshka Gënjeshtare, më me qetësi, por duke u përtypur herë pas here, “na çuan në një kolegj në fund të detit. Mësuesja jonë ishte një Breshkë plakë që e thërrisnim Breshkujëse…”
“Përse e thërrisnit kështu ?” pyeti Liza.
“E thërisnim Breshkujëse sepse e kishim mësuese” tha e nervozuar Breshka Gënjeshtare.
“Çfarë ke në mendje?” “Duhet të të vijë turp që bën pyetje kaq të marra!” shtoi Grifoni. Dhe të dy kafshët ndejtën duke parë në heshtje Lizën. Liza nuk dinte ç’të bënte, i vinte të zhytej nën dhe. Më në fund Grifoni i tha Breshkës Gënjeshtare: “Nxito, edhe ca plakushe! Mos na mba këtu të gjithë ditën!”
Breshka vazhdoi: “Pra ishim në një kolegj në fund të detit, edhe nëse ti nuk e beson. “Nuk thashë se nuk e besoj!” kundërshtoi  Liza.
“Kështu the!” tha Breshka Gënjeshtare.
“Hesht!” i tha Grifoni Lizës, më parë se ajo të niste debatin përsëri.
Breshka Gënjeshtare vazhdoi: “Mësonim shumë dhe shkonim në shkollë çdo ditë..”
  “Edhe unë shkoj në shkollë çdo ditë” tha Liza. “Nuk duhet të mburresh shumë me këtë”.
“Është ndonjë shkollë e veçantë?” pyeti Breshka me ankth.
“Po” tha Liza. “Studiojmë frëngjisht dhe muzikë!” “Dhe mësoni larjen e rrobave?” pyeti Breshka Gënjeshtare.
“Jo” u përgjigj Liza e çuditur.
“Atëherë shkolla jote nuk është nga më të mirat!” tha Breshka Gënjeshtare e kënaqur. “Në TONËN kishim në fund të mësimit: frengjisht, muzikë dhe LARJE RROBASH si kurse speciale”.
“Për çfarë duhej larja e rrobave, nëse jetonit në fund të detit?” pyeti Liza.
“Nuk e kam marrë vesh ndonjëherë” tha Breshka Gënjeshtare, pas një frymëmarrje të thellë. “Unë kam ndjekur vetëm kurset e zakonshme”.
“Çfarë ke studiuar?” pyeti Liza.
“Anoret dhe bashkëlloret, natyrisht” u përgjigj Breshka Gënjeshtare. “Pastaj katër veprimet e arithmetikës: Rrjedhje, Rritje, Shushurim dhe Përcaktim”.
“Nuk kam dëgjuar ndonjëherë të flitet për Ritje; çfarë është kjo?” guxoi të pyeste Liza.
Grifoni përplasi këmbët e dukej goxha i çuditur: “Si s’paske dëgjuar ndonjëherë të flitet për Rritje?” e pyeti. “Por besoj se e di se çfarë do të thotë Nxitim.”
“Po” u përgjigj Liza me dyshim. “Do të thotë… të shtysh diçka… të shtysh dikë… të ecë më shpejt”.
“Por”, përfundoi Grifoni “nëse nuk e di se çfarë do të thotë Rritje, do të thotë se je një budallaçkë!”
Liza nuk kishte dëshirë të grindej dhe iu  drejtua Breshkës Gënjeshtare: “Çfarë studioje tjetër?”
“Studionim edhe Hiskori” u përgjigj Breshka Gënjeshtare, duke numëruar lëndët me çaponjtë. “Hiskori antike dhe moderne, edhe Detografi. Pastaj ishte Dizatimi… Profesoresha e Dizadimit ishte një ngjalë plakë që vinte vetëm një herë në javë. Na mësonte Dizatim, skuqje në telë dhe peshk afresko”.
“Çfarë?” pyeti Liza.
“Nuk di si mund ta shpjegoj. Kur flas për peshk afresk mpihem” tha Breshka Gënjeshtare. “Dhe Grifoni nuk e di përse nuk e ka studiuar ndonjëherë”.
“Nuk kam patur kohë” tha Grifoni. “Unë kam bërë studime klasike. Mësuese kisha një gaforre plakë”.
“Nuk kam marrë kur mësime prej saj” tha Breshka Gënjeshtare. “Mësonte Gekisht dhe Katinisht, apo jo?”
“Sigurisht, sigurisht,” tha Grifoni. Dhe këtë herë, ishte Breshka Gënjeshtare ajo që mori frymë thellë. Pastaj që të dy fshehën fytyrën nën këmbë.
“Sa orë shkollë në ditë bënit?” pyeti Liza, për të vazhduar bisedën.
“Dhjetë orë ditën e parë”, shpjegoi, Breshka Gënjeshtare, “nëntë të dytën, dhe kështu me rradhë”.
“Çfarë orari i çuditshëm!” tha Liza.
“Prandaj quhej shkollë!” theksoi Grifoni. “Në fakt nëse ti zëvëndëson një “a” me “o”, në vend të shkollës bëhet shkallë. Dhe prandaj çdo ditë shkallëzohet dhe hiqet një orë”.
Kjo ishte një gjë krejt e re për Lizën, e cila qëndroi duke u menduar, përpara se të guxonte të bënte një pyetje tjetër. “Dhe pastaj çdo njëmbëdhjetë ditë bënit pushime?” 
“Sigurisht” tha Breshka Gënjeshtare.
“Dhe çfarë bënit ditën e dymbëdhjetë?” nguli këmbë Liza.
“Mjaft! Nuk dua që të flasim më për shkollën!” tha Grifoni me një ton të vendosur. “Të flasim për lojrat tani”.


KAPITULLI 10: VALLJA E ARAGOSTAVE
Breshka Gënjeshtare mori frymë thellë dhe vështroi kurrizin e një luspe. Pastaj i hodhi një shikim Lizës dhe u bë gati të fliste, por në një çast lemza i preu fjalën.
“Duket sikur i ka mbetur një kockë në gojë” tha Grifoni dhe filloi ta godiste në shpinë. Më në fund Breshka Gënjeshtare e kaloi të keqen dhe ndërsa lotët i rridhnin ende nëpër faqe, vazhdoi:
“Ti nuk ke jetuar ndonjëherë në fund të detit…”
“Jo vërtetë” tha Liza.
“Dhe ndoshta nuk ke shkuar kurrë për vizitë tek ndonjë Aragostë…”
Liza ishte duke thënë: “Një herë kam ngrënë një…” por u përmbajt në çastin e duhur dhe tha: “Jo, kurrë”.
“…. Dhe kështu nuk e ke idenë se sa e mrekullueshme është një Valle Aragostash!” 
“Jo, sigurisht” tha Liza. “Çfarë vallëzimi është ky?”
“Fillimisht”, shpjegoi Grifoni “vihesh në një rresht përgjatë bregut…”
“Në dy rreshta!” theksoi Breshka Gënjeshtare. “Foka, breshka, dhe kështu me rrallë. Pastaj, kur janë fshirë nga rëra kandilat…” “KJO zakonisht kërkon ca kohë” e ndërpreu Grifoni. “… bëhen dy hapa përpara…” “Çdokush ka për damë një Aragostë!” shtoi Grifoni.
“Natyrisht”, tha Breshka Gënjeshtare. “Bëhen dy hapa përpara, i përkulesh damës…” “…shkëmbehen Aragostat dhe bëhet një hap prapa, gjithnjë në një rresht” vazhdoi Grifoni.
“Pastaj”, vazhdoi Breshka Gënjeshtare “lihen …” “…Aragostat!” ndërhyri Grifoni, duke bërë një kërcim lart në ajër.
“… në mes të detit, në pikën më të thellë të mundshme!…” “…dhe vrapohet për t’i rikapur me not” bërtiti Grifoni.
“… bëhet një kollotumbë në ujë!” bërtiti Breshka Gënjeshtare, duke kërcyer sikur të ishte e çmendur.
“… shkëmbejnë sërisht Aragostat!” ulëriti Grifoni.
“Dhe kthehemi në breg. Dhe kjo… është figura e parë”, tha Breshka Gënjeshtare, duke ulur papritmas tonin e zërit. Pastaj ata të dy që kanë kërcyer çmendurisht gjer atë çast, kthehen përnjëherësh dhe ulen të qetë dhe të trishtuar.
“Duhet të jetë një kërcim i bukur!” tha me ngurim Liza.
“Ke dëshirë të shohësh një provë?” e pyeti Breshka Gënjeshtare.
“Do më pëlqente shumë” u përgjigj Liza.
“Të provojmë figurën e parë!” i tha Breshka Gënjeshtare Grifonit.
“Mund ta bëjmë edhe pa Aragosta. Kush do të këndojë?”
“Oh, këndo Ti” tha Grifoni. “Unë kam harruar fjalët!”
Në atë çast të dy filluan të vallëzonin të pikëlluara përqark Lizës dhe herë pas here i shkelnin këmbët nga që i silleshin shumë pranë. ndërsa tundnin këmbët e para për të mbajtur ritmin, Breshka Gënjeshtare, me zë të lodhur dhe të trishtuar këndonte:

Mundohu të ecësh
dhe pak më shpejt
Kërmillit i tha Merluca
delfini prapa
Bishtin ma shkel
Ma bëri fllucka fllucka
Sa shpejt karavidhet
Dhe breshkat
po shkojnë
Po shkojnë
me kaq gëzim
Po ti do të vish,
do të vish apo jo
me ne ti në vallëzim?
Do të vish
apo jo,
A do të vish me ne
A vjen dot
dhe ti o kërmill
vjen a s’vjen
na e thuaj tani
me ne ti në vallëzim?
Nuk e merr me mend
ç’mrekulli të pret,
kur kërcen
mbi dallgë
me karavidhet
do gjendemi
të lodhura në breg,
vallëzim
si në përrallë…
Shko ti shko,
atje është larg,
nuk është vendi im,
nuk është jo, jo,
nuk është jo jo
për mua
ky vallëzim…
Eja dhe ti,
dhe ti eja,
provo një mrekulli
atje breg më s’ka,
atje nuk ka kufi
eja, eja,
eja dhe ti ,
në ujrat pa kufi
njeri breg është
diku në Francë
tjetri në Angli…
Nuk ka jo jo
nuk ka kufi
atje o miku im
vjen a s’vjen
po pse nuk vjen
me ne ti në vallëzim?

“Ju falenderoj me gjithë zemër, qenka vërtet një kërcim i bukur” tha Liza, e gëzuar që vallëzimi mbaroi. “Dhe më pëlqyen shumë edhe ato vargjet me Merlucët”.
“Meqë ra fjala për Merlucët” tha Breshka Gënjeshtare. “Mendoj se ti i njeh, apo jo?”
“Po”, u përgjigj Liza” i kam patur shpesh në dre…” dhe nuk e mbaroi fjalën.
“Nuk e di çdo të thotë Dre” tha Breshka Gënjeshtare.
“Por nëse ke parë shumë, e di se si janë”.
“Sigurisht!” u përgjigj Liza e menduar. “Kanë bishtin në gojë… dhe janë të gjithë të mbuluara me majoneze!” “Përsa i përket majonezes, e ke gabim” tha Breshka Gënjeshtare. “Deti do e shplante  menjëherë, por bishtin në gojë e kanë me të vërtetë, dhe arsyeja është…” Breshka Gënjeshtare hapi gojën, mbylli sytë dhe u drejtua nga Grifoni: “Të lutem, tregoje ti arsyen”.
“Arsyeja është” shpjegoi Grifoni “se donin të kërcenin me Karavidhet dhe u hodhën në det. Meqënëse ranë shumë larg, futën bishtin në gojë dhe nuk mundën ta nxirrnin më. Ja kjo është e gjitha”.
“Faleminderit”, tha Liza “qenka shumë interesante. Nuk kam ditur kurrë kaq gjëra për Merlucët”.
“Mund të tregoj edhe për Troftat, nëse të pëlqen” i tha Grifoni. “E di përse quhen Trofta?”
“Nuk e kam çuar ndonjëherë në mend një pyetje të tillë” tha Liza. “Përse quhen Trofta?”
“Sepse janë nipër të Trofit!” shpjegoi Grifoni krejt i kënaqur.
Liza dukej e hutuar: “Nipër të Trofit?!” përsëriti me një pamje të mendueshme.
“Po, të Troftit” pohoi Grifoni. “Dhe ti mendon se ke një hundë?”
Liza, kryqëzoi sytë dhe u përpoq të shihte hundën e saj. Ishte e menduar dhe hezitoi një çast përpara se të pyeste:
“Dhe çfarë është, të lutem, nëse nuk është një hundë?”
“Shikoje mirë sepse nuk është një hundë; është një Troftë” shpjegoi me zë të paduruar Grifoni. “Çdo Karkalec, ose Shojëz, ose Ngjalë do ta dinte një gjë të tillë. Dhe ti duhet ta mësosh!” “Nëse hunda ime është një Troftë”, tha Liza, që ishte akoma duke menduar mbi atë tregim maramendës të Grifonit,” nëse është një Troftë, do të thotë se duhet të ketë kujdes nga Polipët. Ka edhe një këngë, që i rekomandon Troftave të bëjnë kujdes nga Polipët”.
“Duhet të qëndrosh në shoqërinë e tyre” u përtyp Breshka Gënjeshtare.
“Asnjë peshk i kujdesshëm nuk duhet të shëtisë pa qënë i shoqëruar nga një polip”.
“Vërtetë?” pyeti Liza shumë e çuditur.
“Sigurisht” tha Breshka Gënjeshtare. “Nëse një Troftë do më thoshte se është duke u nisur për rrugë, do t’i thoja…”
“Meqë ra fjala për udhëtime”, ndërhyri Grifoni duke iu drejtuar Lizës “ na trego ndonjë prej aventurave të tua!”
“Mund t’u tregoj… duke filluar nga sot në mëngjes” tha Liza e mërzitur. “Është e kotë të flas për dje, sepse dje isha një tjetër”.
“Një tjetër? Fol më qartë!” tha Breshka Gënjeshtare.
“Jo, jo! Më parë trego aventurat” tha me padurim Grifoni. “Shpjegimet janë gjithnjë shumë të gjata”.
Liza filloi të tregonte aventurat e saj nga çasti në të cilin kishte parë për herë të parë Lepurin e Bardhë. Shumë shpejt filloi të shqetësohej sepse Breshka Gënjeshtare dhe Grifoni qëndronin ngjitur në krahët e saj, me sytë dhe gojën hapur, aq sa duhej shumë guxim për të vazhduar tregimin. Breshka dhe Grifoni qëndruan në heshtje, gjersa Liza arriti në çastin që i kishte kënduar Vemjes “Përse, baba Uilliam” dhe fjalët kishin dalë të gjitha krejt ndryshe.
Breshka Gënjeshtare mori frymë thellë dhe tha: “Shumë e çuditshme!”
“Më e çuditshme se sa mund të dukej!” shtoi Grifoni.
“Doli krejt ndryshe!” përsëriti e menduar Breshka Gënjeshtare. “Do më pëlqente të dëgjoja ndonjë gjë tjetër. Thuaji të vazhdojë të tregojë.”
Fjalët e fundit i drejtoheshin Grifonit, ndoshta sepse Breshka Gënjeshtare mendonte se ai kishte pushtet mbi Lizën.
“Ngrihu dhe recito poezinë e poltronës” urdhëroi Grifoni.
“Këtu të gjithë japin urdhëra dhe të detyrojnë të përsërisësh mësimet!” mendoi Liza. “Është me keq se në shkollë!”
Sidoqoftë u ngrit dhe filloi të recitonte poezinë. Bëri shumë kujdes, por qe e kotë.
Liza e shkretë e kishte kokën aq të mbushur me Merlucë dhe Karavidhe, sa nuk e kuptonte më se çfarë thoshte. Ja poezia që doli nga kjo gjendje e saj:
“Unë jam Karavidhe
Fati im i hidhur
Eh sa shumë jam pjekur,
eh sa shumë jam djegur…
Ndërsa këndonte Liza luante hundën dhe këmbët, por as Grifoni dhe as Breshka nuk e vunë re. Ata ishin të habitur nga vargjet e Lizës.
Karavidhja është nxirë.
është tharë shkretëtirë,
oh , lala, oh lala
më s’këndon,
ë zë nuk ka…

“Po kjo është krejt ndryshe nga ajo që recitoja kur isha fëmijë!” tha Grifoni.
“Unë nuk i kam dëgjuar ndonjëherë këto vargje” tha Breshka Gënjeshtare. “ Po më duket një poezi pa kuptim”.
Liza nuk fliste. Kishte vënë kokën mes duarve dhe pyeste veten nëse do të ndryshonte përsëri e do të bëhej si më parë.
“Më shpjego” tha Breshka Gënjeshtare.
“Nuk do ta shpjegojë” ndërhyri egërsisht Grifoni. “Ajo ka për të recituar strfofën e dytë”.
Po këmbët?” ngulmoi Breshka , “Pse  i lëvizte bashkë me hundën?”
“Është figura e parë e ballos” tha Liza.
Ajo ishte krejt e hutuar nga ngjarjet që i kishin ndodhur. Nuk dëshironte gjë tjetër veçse të ndryshonte temën e bisedës.
“Recito vjershën tjetër,” tha Grifoni me padurim. “Po të ndihmoj unë të fillosh. “Duke kaluar në kopsht”…
Liza nuk guxoi të kundërshtonte. Por tashmë ishte e sigurtë se nuk do të ishte e zonja të thoshte saktë as edhe një varg. Gjithsesi filloi me zë drithërues:
“Duke shetitur në kopsht, 
vura duart në kokë `
Bufi dhe Pantera
po hanin një tortë…
“Është krejt e kotë që reciton nëse nuk shpjegon! Kjo është poezia më pa vlerë që kam dëgjuar ndonjëherë!” e ndërpreu e mërzitur Breshka Gënjeshtare.
“Është më mirë që ti të heshtësh” tha Grifoni.
Liza u bind e gëzuar.
“A mund të provojmë një numër tjetër, atë të Vallëzimit të Karavidheve?” propozoi Grifoni. “Apo do që Breshka Gënjeshtare të na këndojë një këngë?” pyeti Lizën.
“Po, po, një këngë! u përgjigj Liza me aq shpejtësi sa për pak Grifoni u fye.
“Shijet janë shije” tha Grifoni me pamje të zhgënjyer. “Fillo plakë, këndo “Këngën e Supës””.
Breshka Gënjeshtare qeshi si gjithnjë dhe me zë që i pengohej nga lemza filloi:

“Supa ime e dashur,
ma shuan urinë
era saj e shijshme
më çon në tavolinë…
Supa ime e dashur
moj e imja supë,
sulem unë në pjatë,
sulem unë me lugë…
supë e shijshme supë,
supë e mbrëmjes supë…
Jo, jo, asgjë
nuk shijon sa ti,
supë e dashur supë,
në pjatë, në lugë…
“Edhe një herë refrenin!” ulëriti Grifoni.
Breshka Gënjeshtare filloi refrenin kur nga larg dëgjoi një ulërimë:
“Po fillon gjyqi… Eja!” thirri Grifoni dhe zuri Lizën nga një dorë. Ai filloi të vraponte pa pritur që Breshka ta përfundonte këngën.
“Çfarë gjyqi është ky?” pyeti Liza duke vrapuar. Grifoni, vazhdonte të vraponte dhe tha  vetëm: “Do ta shohësh!”

Ai, bashkë me Lizën përdore po vraponte gjithnjë e më shpejt, ndërsa gjithnjë e më i shuar, vinte zëri i emocionuar i Breshkës Gënjeshtare:
Jo, jo, asgjë
nuk shijon sa ti,
supë e dashur supë,
në pjatë, në lugë…

KAPITULLI 11: KUSH I VODHI TORTAT?
Ata arritën në sallën e gjyqit, kur Mbreti dhe Mbreteresha e zemrave po uleshin në fron. Përqark tyre kishte nje turmë të madhe që mërmëriste. Ishin kafshë dhe zogj të llojeve të ndryshme, të përzier me një numër të pafund personazhesh që kishin dalë nga tufa e letrave. Përpara qëndronte fanti, i prangosur. Në krahët e tij qëndronin dy roje. Leprushi i Bardhë qëndronte pranë mbretit dhe mbante një trombetë në të djathtë dhe një pergamenë të mbledhur rrotull, në të majtë.Në qëndër të Sallës së Gjyqit shihej një tavolinë, mbi të cilën kishte një tabaka të madhe plot me torta që ta bënin gizili. Lizës i lëshoi goja lëng.
“Shpresoj të mbarojnë shpejt me gjyqin që të shpërndajnë menjëherë pijet  freskuese” mendoi ajo. Por me sa dukej nuk kishte shumë mundësi që shpresa e saj të realizohej. Prandaj Liza filloi të shihte përqark thjeshtë për të kaluar kohën. Liza nuk kishte qënë kurrë në sallën e një gjykate, por kishte lexuar shumë libra dhe u gëzua pamasë kur vuri re se i njihte pothuajse të gjithë figurat që shihte.
“Ai është gjykatësi”, tha “sepse ka një paruke të madhe mbi kokë”.
Natyrisht gjykatës ishte Mbreti. Meqë mbi parukë kishte vendosur kurorën, dukej se nuk ndjehej aq mirë.
“Kjo, të thuash të vërtetën nuk i shkonte shumë për shtat një Sovrani.”
“Ajo është tavolina e jurisë”, mendonte Liza “dhe ato dymbëdhjetë krijesat” (ishte e detyruar të thoshte “krijesat” sepse disa ishin katërkëmbësha dhe disa të tjerë zogj) “besoj se janë juristët. Kështu krenare që e njihte këtë fjalë, e përsëriti dy apo tre herë.
Në fakt Liza ishte e bindur (dhe nuk e kishte gabim) se shumë pak vajza të moshës së saj, mund të ishin në gjëndjë të njihnin kuptimin e një fjale aq të vështirë. Por nëse në vënd të fjalës “juristët” do t’i quante “anëtarë të jurisë” do të kishte qënë e njëjta gjë.
Të dymbëdhjetë antarët e jurisë ishin të gjithë të zënë dhe shkruanin mbi disa dërrasa të vogla të zeza që mbanin përpara.
“Çfarë po bëjnë?” pyeti Liza Grifonin.
“Shkruajnë emrin e tyre” u përgjigj Grifoni si me pëshpërimë. “Kanë frikë se mos e harrojnë përpara se gjykimi të ketë mbaruar”.
“Çfarë budallenjsh!” tha fort Liza. Ishte e zemëruar, por e mbajti veten, sepse Lepuri i Bardhë ulëriti: “Qetësi në sallë!” Mbreti kishte vënë syzet dhe kërkonte me kujdes mes turmës, për të zbuluar atë që kishte folur. Ndërkohë Liza e kuptoi shumë mirë dhe ndoshta do ta kishte kuptuar akoma më mirë, nëse do të kishte hedhur një sy pas shpatullave të tyre. Që të gjithë anëtarët e jurisë po shkruanin “budallë” mbi dërrasat e tyre të zeza.  Bile, vuri re që njëri prej anëtarëve, duke mos ditur se si shkruhej “budallë”, i ishte dashur t’i kërkonte shpjegime fqinjit. “Përpara se proçesi  të fillojë, ato dërrasa do të jenë plot më zhgarravina” mendoi Liza. Njëri prej anëtarëve të jurisë kishte një shkumës që lëshonte një tingull gërricës. Natyrisht Liza NUK mund ta duronte prandaj u fsheh pas anëtarit të jurisë dhe sapo iu dha rasti, ia vodhi shkumësin. E mori me aq shpejtësi saqë i mjeri anëtar i vogël i jurisë (bëhej fjalë për zhapikun Bill) nuk arriti të kuptonte se ç’u bë shkumësi i tij. Prandaj pasi ishte rrotulluar nga të gjitha anët për ta gjetur, u detyrua të shkruante me njërin nga  gishtërinjtë gjatë të gjithë seancës
Por kjo nuk kishte vlerë sepse gishti i tij nuk la asnjë gjurmë mbi dërrasën e zezë.

“Araldo, lexoje akuzën!” tha në atë çast Mbreti. Pas këtyre fjalëve Lepuri i Bardhë i fryu tre herë trombës, çmbështolli pergamenën dhe lexoi:
“Mbretëresha e zemrave përgatiti feta buke të thekura me gjalpë një ditë vere; por Kopuku i zemrave, i vodhi bukët e thekura me gjalpë dhe tashmë i ka ngrënë”.
“Jepni vendimin” i tha Mbreti, kryetari i  jurisë.
“Akoma jo, akoma jo!” e ndërpreu me shpejtësi Lepuri.
“Ka edhe çeshtje të tjera para se të arrijmë tek vendimi!”
“Thërrit dëshmitarin e parë” tha Mbreti.
Lepuri i Bardhë, fryu tri herë trombën dhe thërriti: “Dëshmitari i parë!”
Dëshmitari i parë ishtë Kapelebërësi. Ai u paraqit duke mbajtur një gotë çaji nga njëra dorë dhe një copëz kore me gjalpë në tjetrën.
“I kërkoj falje Madhërisë Suaj” filloi të fliste “nëse paraqitem me këto gjëra në dorë, por kur më thërritën nuk kisha mbaruar akoma së piri çajin tim”.
“Duhej ta kishe mbaruar” i tha Mbreti.
“Kur fillove?”
Kapelebërësi i hodhi një vështrim të shpejtë Lepurit Marsian që e kishte shoqëruar e ndjekur në Sallë për krahu së bashku me Gjerin dhe tha: Në katërmbëdhjetë mars, MË DUKET”.
“Në pesëmbëdhjetë” korigjoi Lepuri Marsian.
“Në gjashtëmbëdhjetë” saktësoi Gjeri.
“Mbani shënim” tha Mbreti duke iu drejtuar jurisë. Anëtarët e jurisë nxituan për të shkruar në dërrasat e zeza që të tre datat, mblodhën shumën dhe e kthyen mbetjen në shilinga dhe në “pence”. “Hiqe kapelën!” e urdhëroi Mbreti Kapelebërësin.
“Nuk është e imja” rrëfeu Kapelebërësi.
“E ka VJEDHUR!” bërtiti mbreti duke u drejtua nga juria. Anëtarët e shënuan të gjithë në tabelë.
“I qep me pagesë,” shpjegoi Kapelebërësi duke u justifikuar. “Nuk kam kapele të miat. Jam një kapelebërës”.
Pas këtyre fjalëve, Mbretëresha vuri syzet dhe filloi të ndiqte vrazhdë Kapelebërësin që u zbeh dhe u shqetësua.
“Thuaj fjalën tënde të fundit” theksoi mbreti. “Dhe mos u trego nervoz, përndryshe ta preva kokën menjëherë”.
Mesa duket ky kërcënim e trembi dëshmitarin. Ai filloi të tërhiqej prapa duke qëndruar herë mbi një këmbë e herë mbi  tjetrën dhe shihte i frikësuar Mbretëreshën. Nga hutimi kafshoi filxhanin në vënd të kores së bukës me gjalpë.
Pikërisht në atë çast, Liza nisi të provonte një ndjenjë të çuditshme dhe nuk po ndihej mirë gjersa arriti të kuptonte se po fillonte të rritej sërish. Në çastin e parë mendoi ta braktiste  Sallën, pastaj vendosi të qëndronte, gjersa të kishte vend të mjaftueshëm për të.
“Të lutem, mos më shtyni kështu” i tha Gjeri që ndodhej pranë saj. “Nuk po mundem  të mbushem as me frymë”.
“E çfarë të bëj unë?” e pyeti Liza me ton të lehtë. “Nuk e kupton se po rritem?”
“Nuk ke të drejtë të rritesh KËTU” tha Gjeri.
“Mos u trego budallë” u përgjigj Liza me më shumë guxim. “Ti mendon se nuk rritesh kurrë?”
“Po, por unë rritem pak nga pak” tha Gjeri. “Jo në këtë mënyrë qesharake”.
Dhe, me të thënë këto fjalë, u çua i fyer dhe shkoi nga ana tjetër e Sallës.
Ndërkohë Mbretëresha, ende nuk e kishte mbaruar gjyqin me Kapelebërësin dhe, ndërsa Gjeri kalonte përmes Sallës, urdhëroi njërin prej rojeve:
“Sillmëni këtu listën e këngëtarëve të koncertit të fundit!”
Urdhëri e shtangu Kapelebërësin. Filloi të dridhej aq fort sa këpucët i shpëtuan nga këmbët.
“Jep dëshminë tënde! Përsëriti Mbreti, i nevrikosur. “Përndryshe do të të pres kokën, edhe po të mos duash ti”.
“Jam një varfanjak Madhëri, nisi të thoshte me zërin që i dridhej Kapelebërsi. “Sapo kisha filluar të pija çajin … rreth një javë më parë… dhe fetat e bukës me gjalpë bëheshin gjithnjë e më të holla.. dhe dridhja e çajit…” “Dridhjet e KUJT?” pyeti Mbreti.
“Dridhja filloi me çajin” u përpoq të shpjegonte Kapelebërësi.
“Do të thuash se fillon me Ç!” tha  me egërsi Mbreti. “Nuk jam një gomar. Vazhdo!”
“Jam një mjeran…” rifilloi Kapelebërësi “… menjëherë më pas shumë gjëra filluan të dridheshin… por Lepuri Marsian tha…”
“Nuk e thashë!” ndërpreu aty për aty Lepuri Marsian.
“E the!” u përgjigj Kapelebërësi.
“E mohoj!” tha Lepuri.
“E mohon” tha Mbreti.  “Gjeri tha…” vazhdoi Kapelebërësi, duke parë Gjerin me pamje të rreptë për të parë nëse edhe ai kishte mohuar. Por Gjeri nuk mohoi asgjë, sepse flinte thellë.
“Atëherë”, vazhdoi i çliruar Kapelebërësi “përgatita një fetë buke me gjalp…”
“Po çfarë kishte thënë Gjeri?” pyeti një nga anëtarët e jurisë.
“Këtë nuk e kujtoj” tha Kapelebërësi.
“DUHET ta kujtosh patjetër” tha Mbreti. “Përndryshe do ta pres kokën. “
Atëherë i pikëlluar, Kapelebërësi e lëshoi filxhanin dhe bukën nga dora, u ul në gjunjë dhe iu lut mbretit:
“Jam një varfanjak, Madhëri!”
“Je tamam një mëkatar i pandreqshëm” theksoi Mbreti.
Në këtë çast një nga Derrkucët e Indisë duartrokiti me forcë, por heshti përnjëherësh duke vështruar nga rojet. (Meqënëse “hesht” është një fjalë e vështirë për t’u kuptuar, do t’u shpjegoj se si e bënë derrkucin e Indisë që të hesht. Ata kishin një thes të madh, që lidhej nga gryka me një lidhëse. Derrkucin e Indisë e futën 
me kokën poshtë. Pastaj rojet u ulën mbi thes).
“Mirë e bënë” mendoi Liza. “Kisha lexuar shpesh nëpër titujt e gazetave: “Pati ndonjë përpjekje për të duartrokitur, menjëherë heshti nga ndërhyrja e rojeve”, por deri tani nuk e kisha kuptuar ndonjëherë se kush ishte kuptimi”.
“Nëse nuk ke gjë tjetër për të thnë”, tha Mbreti “zbrit nga tribuna e dëshmitarëve!”
Nuk mund të zbres më poshtë se kaq” tha Kapelebërësi. “Jam në dysheme”.
“Atëherë mund të ulesh” tha Mbreti.
Derrkuci tjetër Indian duartrokiti. Por edhe atë e bënë të hesht, në të njëjtën mënyrë siç kishin bërë me shokun e tij.
“Tashmë nuk ka më Derrkucë Indie!” mendoi Liza. “Tani gjyqi do të zhvillohet më qetësisht”.
“Do të doja të përfundoja çajin tim” tha Kapelebërësi, duke hedhur shikimin plot me shpresë nga Mbretëresha që ishte duke lexuar listën e këngëtarëve.
“Mund të shkosh tani” tha Mbreti. Dhe Kapelexhiu braktisi menjëherë Sallën dhe nuk mbathi as këpucët.
“…dhe pritjani kokën” i tha Mbretëresha, njërit prej rojeve.
Por Kapelebërësi ishte zhdukur kur roja që e ndiqte doli tek dera.
“Thirr dëshmitaren e dytë!” tha Mbreti.
Dëshmitarja e dytë ishte kuzhinierja e Dukeshës. Në dorë mbante kutinë e piperit. Liza e mori me mend se kush ishte ajo, më përpara se ta shihte meqë të gjithë të pranishmit kishin filluar të teshtinin.
“Bëj kallzimin tënd” urdhëroi Mbreti.
“Jo” u përgjigj kuzhinierja.
Mbreti i hodhi një shikim të shqetësuar Lepurit të Bardhë që tha me zë të ulët: “Madhëri duhet ta pyesni ju dëshmitaren”.
“Mirë, nëse duhet ta pyes, do ta pyes” tha i menduar Mbreti. Kryqëzoi duart mbi gjoks, mblodhi vetullat gjersa nuk i dukeshin sytë dhe, me zë të thellë, pyeti: “Me se janë bërë tortat?”
“Fillimisht me piper” tha kuzhinierja.
“Me musht” mërmëriti një zë prapa saj.
“Kapeni Gjerin!” urdhëroi Mbretëresha. “Vriteni! Nxirreni jashtë nga Salla! Zhdukeni! Pickojeni! Shkuljani mustaqet!”
Për disa minuta në Sallë u bë rrëmujë. Më në fund Gjeri u largua por, kur u vendos qetësia, kuzhinierja ishte zhdukur.
“Nuk prish punë!” tha Mbreti me zë të lehtësuar. Pastaj iu drejtua Lepurit të thërriste dëshmitarin tjetër. Lepuri tha: “Le të vijë dëshmitari tjetër!”
Ndërkohë me zë të ulët, Mbreti i tha Mbretëreshës: “Të lutem, e dashur, duhet ta pyesësh ti dëshmitarin tjetër. Unë kam një dhimbje të madhe koke!” 
Liza shikonte Lepurin e Bardhë që shfletonte me kujdes listën, kureshtare për të ditur se kush do të ishte dëshmitari i ri dhe se çfarë do të kishte thënë.
“… Sepse GJER TANI dëshmitarët nuk kanë thënë asgjë” mendonte ajo. Përfytyrojeni gjendjen e saj kur Lepuri i Bardhë, me zërin e tij të dridhur thirri: “Le të vijë Liza!”

KAPITULLI I 12: DËSHMIA E LIZËS
“Ja ku jam!” bërtiti Liza. Ishte aq shumë e emocionuar saqë, për një çast, harroi se ishte rritur shumë brenda pak çastesh. Ajo kërceu në këmbë përnjëherësh dhe palët e fustanit të saj përmbysën të gjithë jurinë. Nga banka ku gjendeshin, anëtarët e jurisë u rrëzuan në mes të turmës me këmbë përpjetë. Ishte një pamje shumë qesharake dhe Lizës iu kujtua se diçka e ngjashme i kishte ndodhur edhe me një vazo peshqish të kuq, të përmbysur prej saj një javë më parë.
“JU KËRKOJ NDJESË!” tha Liza me një pamje të ngrirë. Pastaj filloi t’i ngrinte në këmbë një e nga një me shpejtësi, sepse i kujtohej rasti  i peshqëve të kuq dhe trembej se po të mos i kishte vendosur anëtarët e jurisë në vendin e tyre sa më shpejt, do të vdisnin nga mungesa e ajrit si peshqit
“Gjyqi nuk mund të vazhdojë më tutje” tha Mbreti” me ton solemn “gjersa anëtarët e jurisë nuk janë rikthyer në vendet e tyre. Pas këtyre fjalëve, Liza hodhi vështrimin nga banka e jurisë dhe vuri re se nga nxitimi e kishte vendosur hardhucën me kokë poshtë. E kapi dhe e drejtoi si duhej dhe ndërkohë po  mendonte: “Nuk kishte ndonjë rëndësi nëse Hardhuca ishte vendosur kokëposhtë apo kokëlart”.
Sapo anëtarët e jurisë u përmendën;   rrokën sërish shkumësat dhe dërrasat e zeza e filluan të shkruanin me shumë pasion relacionin mbi kollotumbat e tyre.
Të gjithë e shkruan, përveç Hardhucës, që dukej jashtë mase e preokupuar për të parë me gojë hapur tavanin e sallës.
“Çfarë di mbi këtë çëshjte?” pyeti mbreti Lizën.
“Asgjë” tha Liza.
“PIKËRISHT asgjë?” përsëriti mbreti.
“Pikërisht asgjë” pohoi Liza.
“Kjo është shumë e rëndësishme” tha mbreti dhe u drejtua nga juria. Anëtarët e jurisë ishin gati duke e shkruar nëpër dërrasat e tyre të zeza, kur Lepuri i Bardhë ndërhyri:
“Madhëria Juaj patjetër kërkon të thotë se kjo nuk është e rëndësishme” ndërhyri me ton të respektueshëm, por duke ngrysur vetullat  e duke i bërë shenja të ndryshme Mbretit, ndërsa ky po fliste.
“Natyrisht, natyrisht… Nuk është aspak e rëndësishme,” tha Mbreti me shpejtësi.
Dhe vazhdoi të përsëriste me vete me zë të ulët: “E rëndësishme… e parëndësishme… e parëndësishme… e rëndësishme”, sikur të ishte duke u përpjekur të zbulonte se cila nga të dy shprehjet, tingëllonte më mirë.
Disa nga anëtarët e jurisë shkruajtën “e rëndësishme”, të tjerët “e pa rëndësishme”.
Liza përpiqej të hidhte ndonjë sy fshehtas mbi dërrasat e zeza. “E çfarë rëndësie ka se çfarë shkruajnë ata?” pyeti ajo veten.
Mbreti, që deri në atë çast kishte qënë i zënë duke shkruar në bllokun e  shënimeve, thirri: “Qetësi!” Kur u vendos qetësia ai lexoi atë që kishte shkruar: “Artikulli dyzetëedy! “Të gjithë përsonat me gjatësi më shumë se një milje  duhet të lënë sallën”.
Të gjithë vështruan Lizën.
“NUK JAM e gjatë një milje” tha Liza.
“Je” u përgjigj Mbreti.
“Përkundrazi, je jo një, por dy” korigjoi Mbretëresha.
“Thoni ç’të doni. Unë nuk do të largohem në çdo rast” tha Liza. “Por ky nuk është vërtetë një ligj. Këtë sapo e sajuat ju tani”.
“Ky është neni më i vjetër i kodit!” tha Mbreti.
“Atëherë duhet të jetë numri një!” u përgjigj Liza. Mbreti u zbeh nga mërzia dhe mbylli me shpejtësi bllokun e tij të shënimeve.
“Jepni vendimin!” i tha Jurisë, me një zë të thellë që dridhej si i tërbuar.
“Ka edhe prova të tjera, nëse dëshiron  madhëria juaj” ndërhyri Lepuri i Bardhë, duke kërcyer në këmbë. “U gjend kjo letër pikërisht tani”.
“Çfarë thotë?” pyeti Mbretëresha.
“Nuk e kam hapur akoma” u përgjigj Lepuri i Bardhë. “Por duhet të jetë  një letër e të akuzuarës për … për dikë.” “Duhet të jetë pikërisht kështu” tha Mbreti. “Vetëm nëse nuk bëhet fjalë për një letër të shkruar për kërkënd dhe një gjë e tillë, është krejtësisht anormale”.
“Kujt i adresohet?” pyeti një anëtar jurie.
“Është pa adresë” u përgjigj Lepuri i Bardhë.  “Zarfi është i bardhë”.
Ndërkohë që fliste e hapi dhe shtoi: “Nuk është saktësisht një letër; janë vargje”.
“Shkrimi është i të pandehurit?” Pyeti një anëtar tjetër i jurisë.
“Jo” deklaroi Lepuri i Bardhë. “Dhe kjo është gjëja më e çuditshme”.
Anëtarët e jurisë dukeshin të shqetësuar.
“Do të ketë kopjuar shkrimin e ndonjë tjetri” tha Mbreti. Anëtarët e jurisë u betuan.
“Nën urdhërat e Madhërisë Suaj” tha Fanti. “Unë nuk e kam shkruar atë letër dhe askush nuk mund ta provojë që e kam shkruar  unë. Letra nuk ka asnjë firmë në fund”.
“Nëse nuk e ke firmosur”, tha Mbreti, “Krimi yt është akoma më i rëndë. Kjo do të thotë se ke patur në mendje ndonjë prapësi, përndryshe do ta kishe firmosur me emrin dhe mbiemrin tënd, ashtu siç bëjnë të gjithë personat e ndershëm”.
Pas këtyre fjalëve shpërtheu në sallë, një duartokitje e madhe. Dhe me të vërtetë ishte e para gjë e mençur që Mbreti kishte thënë atë ditë.
“Dhe kjo PROVON fajin e tij” tha me bindje  Mbretëresha.
“Kjo nuk provon asnjë gjë!” thirri Liza e nervozuar. “Ju as që e keni idenë se për çfarë bëhet fjalë në ato vargje!”
“Lexoni vargjet!” urdhëroi Mbreti.
Lepuri i Bardhë vuri syzet dhe tha: “Nën urdhërat e Madhërisë Suaj; nga cili varg duhet ta filloj?”
“Nga fillimi !” tha solemnisht Mbreti.
Këto janë vargjet që Lepuri i bardhë lexoi mes qetësisë më të thellë:
Të mos kthehesha ajo më dërgoi fjalë
(të vërtetën kurrë nuk e kuptoj);
nëse ajo do të më çmonte si më parë,
s’do mendonte se nuk di të notoj.
Asaj unë i dhashë një, ata i dhanë dy,
dhe ti na dhe tre edhe më shumë.
Por tani askush nuk është më atje,
janë kthyer që të gjitha tek unë.
Nuk e di ç’mund të kishim korrur,
ajo dhe unë, në këtë biznes,
natyrisht, nuk do të  ndjeheshim të lodhur,
nën diellin e ngrohtë, çdo mëngjes.
Vërtetë i bindur një kohë unë isha,
(dhe u sul të më shkatërronte)
ti ishe futur shumë më keq se bisha,
mes meje dhe saj, çdo gjë keq të shkonte.
Por ende ajo gjithçka nuk e ka,
e fshehta ka mbetur këtu,
nuk ka më fitim, nuk ka më para,
rrënim, veç rrënim sillni ju.
“Pas leximit të kësaj poezie, kam bindjen se askush nuk dyshon se kjo është çështja gjyqësore më e rëndësishme që kemi patur gjermë sot” tha Mbreti”, duke fërkuar duart . “Prandaj juria…”
Liza e ndërpreu Mbretin…
“Nëse dikush mund të më thotë se çfarë kuptimi ka kjo poezi”, tha Liza, (në minutat e fundit, ajo ishte rritur shumë, e nuk kishte aspak frikë ta ndërpriste Mbretin), do t’i jap gjashtë monedha të arta. Unë mendoj se në atë poezi nuk ka asnjë grimcë kuptimi”.
Të gjithë anëtarët e jurisë nxituan të shkruanin në dërrasat e tyre të zeza:
“AJO nuk beson se në këtë poezi ka ndonjë lloj kuptimi”.
Por, askush nuk u përpoq të shpjegonte kuptimin e poezisë.
“Nëse nuk ka asnjë lloj kuptimi”, tha Mbreti “kjo na kursen një mori ngatërresash, sepse kështu nuk jemi të detyruar që të gjejmë fillin e tyre. Megjithatë… megjithatë nuk e di…” shtoi duke vështruar vjedhurazi më një sy fletën ku ishte shkruar poezia, pasi e kishte vendosur mbi njërin gju, “…gjithsesi më duket se një kuptim e ka… “s’do mendonte se nuk di të notoj”…Ti nuk mund të notosh, apo jo?” iu drejtua Fantit. Fanti tundi trishtueshëm kokën dhe pyeti:“Ju duket se mund të notoj?” (Jo. Sigurisht që ai nuk mund të notonte, sepse ishte thjeshtë një letër).
“Gjermë tani, pra, çdo gjë shkon mirë” tha Mbreti. Pastaj vazhdoi të mërmëriste me vete copëza të shkëputura vargjesh: “të vërtetën kurrë nuk e kuptoj”…kjo patjetër është për jurinë… “Asaj unë i dhashë një, ata i dhanë dy,”… ky është fati që i ka përcaktuar tortave…”
“Por menjëherë pastaj thotë që “tani askush nuk është më atje, janë kthyer që të gjitha tek unë,” tha Liza.
“Kjo është një provë, ja!” tha Mbreti, triumfues dhe tregoi tortat mbi tabaka. “Çdo gjë është e qartë. Dhe pastaj… “dhe u sul të më shkatërronte”… a ke pasur ndonjëherë sulme ti, e dashura ime?” iu drejtua Mbretëreshës.
“Unë? Kurrë!” u përgjigj mbretëresha e nervozuar duke hedhur një shishe bojë mbi Hardhucën. (Billi i vogël i pafat kishte hequr dorë nga e shkruara me gisht mbi dërrasën e zezë, sepse e  kishte vënë re që mbi të nuk mbetej asnjë shenjë. Por tani rinisi të shkruante me shpejtësi dhe fuqi, duke përdorur bojën që i pikonte nga fytyra).
“Nëse nuk ke pasur sulme, poezia nuk shpreh asgjë të vërtetë” shtoi atëherë Mbreti. Hodhi mbi asamblenë një shikim triumfues, por në Sallë mbretëroi një heshtje vdekjeje. “Është një lojë fjalësh!” shpjegoi Mbreti, i lënduar. Salla shpërtheu në një të qeshur të papërmbajtshme.
“Juria të japë vendimin!” tha Mbreti për të njëzetën herë…
“Jo, jo!” ndërhyri Mbretëresha. “Dënimin më parë…vendimin më pas!”
“Budallaçkë e çmendur!” bërtiti fort Liza. “Sa torollake! Kërkon më parë dënimin!”
“Mbylle!” tha mbretëresha. Dhe u bë ngjyrë mavi e tëra.
“As që e çoj nëpër mend!” ia ktheu Liza.
“Pritjani kokën!” bërtiti Mbretëresha me të gjithë fuqinë që kishte. Por askush nuk luajti nga vendi.
“Kë kujton se tremb?” tha Liza (tashmë kishte arritur gjatësinë e saj normale), “Para së gjithash, jeni thjeshtë një tufë letrash!” Ajo nuk kishte mbaruar akoma së foluri, kur e gjithë tufa e letrave u ngrit në ajër dhe filloi të rrotullohej përqark kërcënuese. Liza lëshoi një ulërimë të vogël, pak nga mërzia dhe pak nga frika. Kërkoi të mbrohej, ti hidhte tutje dhe… U rizgjua në bregun e lumit: kishte kokën të mbështetur mbi  prehërin e së motrës, e cila po kujdesej duke i hequr gjethet e thata të pemës që pikërisht në atë çast i kishin rënë mbi fytyrë.
“Zgjohu, Liza” tha motra. “Çfarë gjumi të gjatë ke bërë!” “Oh, çfarë ëndrre të çuditshme që pashë!” mërmëriti Liza. Dhe i tregoi motrës aventurat e çuditshme që ju sapo mbaruat së lexuari. Kur Liza arriti në fundin e historisë së saj, motra e puthi duke i thënë: “Ishte me të vërtetë një ëndërr e çuditshme. Por tani vrapo të hamë zemrën. Është vonë”.Liza u ngrit dhe nisi të vraponte me sa  fuqi kishte dhe ndërkohë mendonte akoma për ëndrrën e saj të mrekullueshme. Motra mbeti atje, ulur, duke vështruar diellin që perëndonte. Pastaj vendosi kokën mes duarve dhe mendoi për Lizën e vogël dhe për aventurat e saj të mrekullueshme. Pastaj dhe ajo humbi në një ëndërr. Ëndërroi Lizën e vogël; duart e saj shtrëngonin gjunjët e së motrës dhe sytë e mëdhej ndriçues ishin fiksuar mbi të motrën. Dëgjoi akoma tingujt festues të zërit të saj të hollë, vështroi lëvizjen e kokës që hidhte pas supeve flokët rebelë, këmbëngulës për t’i rënë gjithnjë mbi sy. Ndërsa ishte e përqëndruar në dëgjimin e zërit të motrës së vogël, gjithçka rreth saj u mbush me krijesa të çuditëshme të ëndrrës së Lizës. Bari i dendur përkulej me fëshfërimë nën hapin e shpejtë të Lepurushit të Bardhë… Miu i trembur notonte në kërkim të një rruge shpëtimi; në barakën aty pranë dëgjohej tringëllima e filxhanëve të çajit të Lepurit Marsian dhe të miqve të saj gjatë drekës së tyre të pafund… Zëri i Mbretëreshës po urdhëronte ekzekutimin e të ftuarve të saj të mjerë… Derrkuci teshtitej në gjunjët e dukeshës së çuditshme, ndërsa pjatat dhe tenxheret fluturonin në ajër… Dhe u dëgjua në qetësinë e mbrëmjes ulërima e Grifonit, gërvishtja e shkumësit të Billit, duartrokitjet e kavjeve  “të heshtura”, lemzat e largëta të së së trishtuarës Breshkë Gënjeshtare. Qëndroi ulur, me sytë mbyllur dhe thuajse besonte edhe ajo se gjendej në Botën e Çudirave. Dhe e dinte që do të ishte e mjaftueshme të hapte sytë për tu kthyer në realitetin e zbardhët pa fantazi të të rriturve. Bari përkulej vetëm prej erës… Trembja e Miut në barakë do të kthehej në fëshfërimën e shurdhët të kallamishteve… tringëllimat e filxhanëve të Lepurit Marsian, në zhurmën e këmbanave të një kullote aty pranë… britmat e ngjirura dhe krenare të Mbretëreshës në zërin e mekët të një blegtori… teshtimat e fëmijës, e bërtitura e një Grifoni, e të gjitha zërat e tjerë të çuditshëm të ëndrrës, do të shndërroheshin, ishte e sigurtë, në tërësinë e zhurmave të një ferme, ndërsa pëllitja e largët e kopeve do të zëvendësohej pak nga pak nga lemzat e Breshkës Gënjeshtare. Në fund u përpoq të përfytyronte Motrën e saj të vogël të rritur. A do ta ruante, në vitet e  pjekurisë, zemrën e thjeshtë dhe të dashur që kishte tani? Mbase një ditë do të mblidhte rreth saj vajza të vogla për të bërë që edhe sytë e tyre të mund të shkëlqenin si yje gjatë tregimit të udhëtimit (tashmë shumë të largët) të saj në Botën e Çudirave. Kush e di nëse do të arrinte të merrte pjesë, natyrshëm, me të njëjtën zemërgjërësi, në pakënaqësitë e tyre të vogla dhe në gëzimet e tyre të thjeshta, me kujtimet e jetës së saj fëminore dhe të ditëve të lumtura të verës. Ajo ishte e bindur se Liza kishte për të qënë e zonja

de4488e476b3bc9a561ec98008080119.jpg